ବଉଳା ଚରିତ
ଓ
ରାମଗାଥା

ଭୀଷ୍ମଦେବ କହନ୍ତି ଶୁଣନ୍ତି ଧର୍ମରାୟ ।

ଶରଶର୍ଯ୍ୟାରେ ଜଳୁଛି ଭୀଷ୍ମଦେବ ଦେହ

ବୃଦ୍ଧ କରୁବଶଂର ଅଟନ୍ତି ପିତାମହ ।

ମହା ଧର୍ମାଆତ୍ମା ସେ ଯୁଧେଷ୍ଟି ନୃପବର

ଭୀଷ୍ମଦେବ ଚରଣରେ ଦେଇ ରାଜା ଶିର ।

ଭୋ ଦେବ ତୋହର ତହୁଁ ଶୁଣିଲି ସକଳ

ସତ୍ୟବଚନର ପିତାମହ କହ ଫଳ ।

ସତ୍ୟଫଳ ବଉଳା ପାଇଲା ପୂର୍ବେ ଯାହା

ବିଶେଷି ହେ ପିତାମହ ମୋତେ କହ ତାହା

। ୫ ।

ଭୀଷ୍ମେ କହୁଛନ୍ତି ରାଜା ଶୁଣ ସାବଧାନ

ତୁମ୍ଭେ ଅକୁଟିଳ ସର୍ବ ଗୁଣରେ ଉତ୍ତମ ।

କାମରୂପୀ ବାଘ ସେ ବଉଳା ଗାଈ ନାମ

ବାଘ ଗାଈ ଦୁହିଁଙ୍କର ସମ୍ବାଦ ଉତ୍ତମ ।

ମଥୁରା ନାମେଣ ଏକ ବିତପନ ପୁର ।

ମହାରମ୍ୟ ଧନଧାନ୍ୟେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସେ ପୁର ।

ନାନ ଦେଶ ମଧ୍ୟେ ବ୍ୟାପିଛି ତା ଯଶ ଶିରୀ

ଯଜ୍ଞ ଉଚ୍ଛବରେ ସେ ମଣ୍ଡିତ ଦିବ୍ୟପୁରୀ ।

ଯମୁନା ତୀରକୁ ପୁରୀ ଅଛି ଆଶ୍ରେକରି

ସେ ଘେନି ଅତ୍ୟନ୍ତ (୧) ରାଜା ରମ୍ୟ ସେ ନଗରୀ

। ୧୦ ।

ଅର୍ଦ୍ଧ ଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରାୟେ (୨) ରାଜା ହୋଇଛି ବିଦିତ

ପଣ୍ଡିତ ଜନରେ ପୁରୀ ହୋଇଛି ମଣ୍ଡିତ ।

ଦେବାଳୟମାନ ରହିଅଛି ଠାଏ ଠାଏ

ଗୋଷ୍ଠରେ ମଣ୍ଡିତ ଦେଶ ବେଶକଲା ପ୍ରାଏ ।

ନାନା ଦ୍ୱିଜଗଣେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଅଛି ପୁର

ନାନା ଦ୍ରବ୍ୟ ବିକା କିଣା ହୁଅଇ ଅପାର ।

ଅନେକ ଅଟାଳୀ ବେଢ଼ି ଦୁର୍ଗମ ପାଚେରୀ

ଦୁର୍ଜ୍ଜୟ ଅନେକ ସେନା ତହିଁ ଛନ୍ତି ପୂରି ।

ଘରେ ଘରେ ଦେବାଳୟ (୩) ଦେବଗୃହ ପ୍ରାଏ

କଦଳୀରେ ମଣ୍ଡିତ ବିଚିତ୍ର ଶୋଭା ପାଏ ।

। ୧୫ ।

ଧବଳ କମଳେ ପୁର ଶୋଭା ଠାଏ ଠାଏ

ମଙ୍ଗଳ ସୁସଞ୍ଚ ଦିଶୋ ହଂସମାଳା ପ୍ରାଏ ।

ପଣସ ପିୟାଳ ତାଳ ଜାମୁ ନାରିକେଳ

ଅସଂଖ୍ୟ ଆମ୍ବ କମଳା ହିନ୍ତାଳ ତମାଳ ।

ଜାତି କୁନ୍ଦ ମଲ୍ଲୀ ପଦ୍ମ ଉତ୍ପଳ ସକଳ

କରବୀର କର୍ଣ୍ଣିକାର ପାଟଳୀ ଗହଳ ।

ପୁନାଙ୍ଗ ନାଗକେଶର ଅଶୋକ ଚମ୍ପକ

ବିବିଧ କୁସୁମବନ ବକୁଳ ଅନେକ ।

ଧନଧାନ୍ୟେ ଗୋଧନେ ମଣ୍ଡିତ ସେହୁ ପୁର

ବେଦଘୋଷେ ମଙ୍ଗଳେ ପୂରିତ ନିରନ୍ତର

। ୨୦ ।

୧,୨- ଏଠାରେ ରାଜା ପଦ ସମ୍ବୋଧନ ।

୩- ସ୍ଵର୍ଗରେ ଥିବା ଦେବତମାନଙ୍କର ଘର ପରି ।

ଲଙ୍କା ଯେହ୍ନେ ରାବଣର ରତ୍ନମୟ ପୁରୀ

ଚନ୍ଦ୍ରସେନ ନାମେ ରାଜା ପୁର-ଅଧିକାରୀ ।

ଧର୍ମେ ନିରନ୍ତରେ ରାଜା ଅତିଥି-ପୂଜକ

କ୍ଷତ୍ରିଧର୍ମେ ଶୁର ରାଜା ଶ୍ରୀମନ୍ତ ବିବେକ ।

ପ୍ରଜାପତି ସମେ ରାଜା ପୃଥିବୀ ଆବୋରି

ପାଳଇ ପ୍ରଜାକଦମ୍ବ ନୃପତି-କେଶରୀ

ନିତ୍ୟେ ହେଁ ଉଚ୍ଛବ ପୁର ପରମ ହରଷ

ଶଙ୍ଖ ନାନା ବାଦ୍ୟ ଠାଏ ଠାଏ ହରିରସ ।

ଦେଖିବାକୁ ହରଷ ସକଳ ଭୂମି ସମ

ପଶରାଶୋଭିତ ଚାରୁ ପଥ କି ଉତ୍ତମ

। ୨୫ ।

ଦୀର୍ଘ ବା * * * ଘରେ ଘର

ଶତ ଶତ ସଭା ବିଭା ଉଚ୍ଛବ ଅପାର ।

ନାନା ବେଶ ହୋଇ ଶୋଭା ପୁର-ନର-ନାରୀ

ଶୁଣିଛ କି ଦେଖିଛ ସେ ଚନ୍ଦ୍ରାବତୀ ପୁରୀ ।

ଭୀଷ୍ମଦେବ କହନ୍ତି ଶୁଣନ୍ତି ଧର୍ମରାଏ

ମଧୁପୁର ମହତ୍ତ୍ଵ ଅମରପୁର ପ୍ରାଏ ।

ଏକ ଦ୍ଵିଜବରର ମଥୁରା ପୁରେ ଘର

ଶ୍ରୀମତୀ ବଉଳା ନାମେ ଧେନୁଏ ତାହାର ।

ହରଷ ବଦନ ଧେନୁ ଯୋଗ୍ୟ ତାର କାଏ

ବାଳୁତ ହୋଇଛି ତାର ଏକଇ ତନୟେ

। ୩୦ ।

ଧେନୁ ମଣ୍ଡଳରେ ସେ ବଉଳା ଧେନୁରତ୍ନ

ହଂସ ପ୍ରାୟେ କାୟକାନ୍ତି ଘଟ ପ୍ରାୟେ ସ୍ତନ ।

ଦୀର୍ଘ ଚାରୁ ନାସିକା ବଳିଣ ସର୍ବକାଏ

ଚର୍ମ ତାର ପାତଳ କ୍ଷୀରୋଦ ପାଟ ପ୍ରାୟେ ।

ବିସ୍ତାର ସୁନ୍ଦର ଜଙ୍ଘ ମରାଳଗାମିନୀ

ଉଚ୍ଚ ପୟୋଧାର ସେ ଚିକ୍‍କଣ ଗୁରୁସ୍ତନୀ ।

ସର୍ବ ଲକ୍ଷଣରେ ଯୁକ୍ତ ଶରୀର ତାହାର

ଅକଳଙ୍କ ଧେନୁ ଗୋଟି ସର୍ବାଙ୍ଗେ ସୁନ୍ଦର ।

ନୀଳବର୍ଣ୍ଣ କାନ୍ତି ସେ ସୁନ୍ଦର ଗଳାଗୋଟି

ହେମାରାବ ମଧୁର କଣ୍ଠରେ ଶୋହେ ଘଣ୍ଟି

। ୩୫।

କୃଷି ଅପଛାତି (୧) ଭୟେ ପୂର୍ବ ପରା ହୋଇ

ସାଙ୍ଗ ଛାଡି ଆଗ ହୋଇ ନିର୍ଭୟେ ଚରଇ ।

ଏକଦିନେ ଗୋଷ୍ଠ ଘେନି ଗଲା ଗୋଷ୍ଠପାଳ

ଲଉଡୀ ହସ୍ତରେ ଧରି ଚରାଇ ସକଳ ।

ଲୋହିତ ନାମରେ ତହିଁ ଏକ ଗିରିବରେ

ନିର୍ଝର କନ୍ଦରେ ଗୃହା ଯମୁନାର ତୀରେ ।

ତହିଁର ଉତ୍ତର ଭାଗେ ଅତି ଭୟଙ୍କର

ନବୀନ ପଲ୍ଲବ ତୃଣ ଅଛନ୍ତି ଅପାର ।

ସଙ୍କଟ ନିର୍ମମ ସେ ଦୁର୍ଗମ ଭୟାଙ୍କାର

ରୋମ ଟାଙ୍କୁରଇ ଭୟେ ଦେଖିଲେ ଶରୀର

। ୪୦।

ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଛନ୍ତି ତହିଁ ମୃଗସିଂହ ଆଦି

ବିବିଧ ହିଂସ୍ରକ ଜନ୍ତୁ ଅଛନ୍ତି ଆଚ୍ଛାଦି ।

ନାନା ତରୁଲତାମାନେ ଅଛନ୍ତି ଗହନେ

ଶତେ ଶତେ ରାବନ୍ତି ଶୃଗାଳ ଯୂଥମାନେ ।

ଦୁର୍ଗମ ବାନରେ ଭୟଙ୍କର କାମରୂପୀ

ଏକ ବ୍ୟାଘ୍ର ବସଇ ସର୍ବଦା ମହାକୋପୀ ।

ମହାବଳ ତୀକ୍ଷଦନ୍ତ ମହାଭୟଙ୍କର

ରକତ ମାଏଁ ସେ ତାର ଆଶା ନିରନ୍ତର ।

୧। ଅପଛାତି- ଅପଖ୍ୟାତି । ‘କ୍ଷ’ର ଉଚ୍ଚାରଣ ‘ଛ’ ଓ ‘ଖ୍ୟ’ ପରି ହୁଏ । ତେଣୁ ଲେଖକ ଅପଖ୍ୟାତିକୁ ‘ଅପକ୍ଷାତି’ ଲେଖିବାକୁ ଯାଇ ତାହାର ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାର ଉଚ୍ଚାରଣ ‘ଅପଛାତି’ ଲେଖିଅଛନ୍ତି ।

ମହାଗିରି ପ୍ରାଏକ ଦିଶଇ ତାର କାଏ

ଘ ଘ ଗର୍ଜନ ତାହାର ମେଘସ୍ଵନ ପ୍ରାଏ

। ୪୫।

ମହାଗିରି ଗୃହା ପ୍ରାଏ ଦିଶଇ ବଦନ

ନଖ ଦନ୍ତେ ସର୍ବଜୀବ କରଇ ନିଧନ ।

ସମୀଳ ନାମେ ଗୋପାଳ ଧର୍ମେ ତାର ଚିତ୍ତ

ଗୋରୁମାନଙ୍କର ସେ ସର୍ବଦା ଅତିହିତ ।

ଅଖଣ୍ଡ ପଲ୍ଲବ ତୃଣ ଯେଉଁ ଠାରେ ଥାଇ

ଯୂଥ ଛାଡି କରି ସେ ବଉଳା ନାମେ ଗାଈ ।

କୋମଳ ତୃଣର ଲୋଭେ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇ।

ଆଗ ହୋଇ ଚରଇ ସେ ସଙ୍ଗରେ ନ ଥାଇ ।

ଯେଉଁଠାରେ ବସିଅଛି କାମରୂପୀ ବାଘ

ଚରି ଚରି ବଉଳା ପ୍ରବେଶ ତାର ଆଗ

। ୫୦।

ବଉଳାକୁ ଦେଖି ବାଘ ଆଗ ହୋଇ ଧାଇଁ

ଡାକୁଅଛି ରହ ରହ ଆଜ ଯିବୁ କାହିଁ ।

ତୁ ମୋର ବିହିତ ଭକ୍ଷ୍ୟ ଭକ୍ଷିବଇଁ ନାଶି

ଶଏ ଧେନୁ ପ୍ରାପତ ହୋଇଲୁ ଆଗେ ଆସି ।

କାମରୁପୀ ବାଘ-ବାଣୀ ଶୁଣିଲା ନିଷ୍ଠୁର

ରୋମ ଟାଙ୍କୁରଇ ଶୁଣି ସକଳ ଶରୀର ।

ବ୍ୟାଘ୍ରର ବଚନ ଶୁଣି ବଚ୍ଛାକୁ ସୁମରି

ବଚ୍ଛା ସ୍ନେହଭରେ ସେ କହଇ କାନ୍ଦିକରି ।

ମନୋହର ବାଳୁତ ଧବଳ ଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରାଏ

ମୋର ବିନୁଁ କେ ଅବା ରଖିବ ତାର କାଏ

। ୫୫ ।

ଦୁଃଖିତ ହୁଅଇ ପୁତ୍ରଶୋକେ ତାର ମନ

ଏକଇ ବାଳୁତ ତାର ଜୀବନ ସମାନ

। ୫୬ ।

ପୁତ୍ର ଭେଟିବାରେ ସେ ନିରାଶ ଗାଈ ହୋଇ

ପୁତ୍ର ଦୁଃଖ ଚିନ୍ତା କରି ଅନେକ କାନ୍ଦଇ ।

ଦେଖିଲା ବଉଳା ଉଭା ହୋଇଛି ଆଗରେ

ରୋଦନ କରଇ ଧେନୁ ଦୁଃଖିତ ମନରେ

ବଉଳା-ବଚନ ଶୁଣି କାମରୂପୀ ବାଘ

ଗର୍ଜ୍ଜିଣ କହଇ କିମ୍ପା କାନ୍ଦୁ ମୋର ଆଗ ।

ଯେତେ ଭକ୍ଷ୍ୟ ଦଇବ ଆମ୍ଭନ୍ତ ଭିଆଇଲା

ବ୍ୟାଘ୍ରକୁ ଗାଈ ଆହାର ଆଗ କରି ଦେଲା ।

ତୁ ଅବା ରୋଦନହିଁ ସେ ମୋର ଆଗେ କଲେ

ତଥାପି ଜୀବନ ଆଉ ନ ପାଇବୁ ଭଲେ

। ୬୦।

ଆଜି ତୋର ମୁତ୍ୟୁକାଳ ବିହିଲା ବିଧାତା

ବିଅର୍ଥେ ମନରେ କିପାଁ କରୁ ଗରୁ ଚିନ୍ତା ।

ବ୍ୟାଘ୍ରର ନିଷ୍ଠୁର ବାଣୀ ଶୁଣିଲାକ ଯହୁଁ

ବଉଳା ବ୍ୟାଘ୍ରକୁ ବାକ୍ୟ କହୁଅଛି ତହୁଁ ।

କ୍ଷମା କର ନାଥ ତୁହୋ ଦୟାକର ମୋତେ ।

କାମରୂପି ! ନମସ୍କାର କରୁଅଛି ତୋତେ ।

ତୋହର ନିକଟରେ ପ୍ରବେଶ ଯେଉଁ ପ୍ରାଣୀ

ତାହର ନିକଟରେ ପ୍ରବେଶ ଯେଉଁ ପ୍ରାଣୀ

ତାହାର ଶରୀରେ ଆଶା କେବେହେଁ ନ ଜାଣି

। ୬୫ ।

ଜୀବନର ଅର୍ଥେ ହୋ ଶୋଚନା ମୋର ନାହିଁ

ଜୀବନ ନିମନ୍ତେ ମୁଁ ଶରଣ ମାଗୁନାହିଁ ।

ଯେହୁ ଜାତ ହୁଅଇ ସେ ଅବଶ୍ୟ ମରଇ

ମରନ୍ତେ ସଂସାରେ ଜାତ ଅବଶ୍ୟ ହୁଅଇ ।

ଜାତ ମୃତ୍ୟୁ ଅବଶ୍ୟ ଶୁଣ ତୁ ମୃଗପତି

ନିଶ୍ଚୟ କଥାକୁ କିପା କରିବି ମୁଁ ଭ୍ରାନ୍ତି

ସୁରାସୁର ମାନବ ଦାନବ ଆଦି କରି

କାଳକୁ ଉପାୟେ ଶୁଣ ନାହିଁ ନା କାହାରି ।

ମୁଁ କେମନ୍ତେ ବ୍ୟାଘ୍ର ଅଦ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ବଞ୍ଚାଇବି

ସାବଧାନେ ଶୁଣ ଏକ କଥାଏ କହିବି

। ୭୦।

ଶୁଣ ବ୍ୟାଘ୍ର କେବଳ ସେନେହ ବଶ ହୋଇ

ଯହିଁ ପାଇଁ ଦୁଃଖଭରେ ରୋଦନ କରଇ ।

ଯେ ଅଛି ମନେ ସନ୍ତାପ କହୁଅଛି ତୋତେ

ସାବଧାନେ ଶୁଣ କିଛି ଦୟାକର ମୋତେ ।

ଶୁଣ ମୃଗପତି ତୁ ହୋ ଶାନ୍ତି କରି ମନ

ପ୍ରଥମ ବୟସେ ମୋର ଏକଇ ନନ୍ଦନ ।

ଅତି ପ୍ରୀତି ମୋହର ପ୍ରଥମେ ଜାତ ସୁତ

କିଛି ନ ଜାଣଇ ସେହୁ ଅତିହିଁ ବାଳୁତ ।

କ୍ଷୀରମାତ୍ର ଆହାର ସେ କ୍ଷୀରପାନେ ଇଚ୍ଛା

କୋମଳ ତୃଣହିଁ ଗ୍ରାସ ନ କରୁଛି ବଚ୍ଛା

। ୭୫ ।

ଗୋପାଳେ ବନ୍ଧନ ତାକୁ କରୁଥାନ୍ତି ନିତ୍ୟେ

କ୍ଷୁଧାଏ ଆକୁଳ ହୋଇ ଲୋଡ଼ୁ ଥାଇ ମୋତେ ।

ସେ ବଚ୍ଛା ଗୋଟିକ ହୋ ଶୋଚନା ମୋର ଚିତ୍ତେ

ମାତା ବିନୁ ବାଳବଚ୍ଛା ବର୍ତ୍ତଇ କେମନ୍ତେ ।

ପୁତ୍ରର ସେନେହେ ବଶ ହୋଇଅଛି ଗାଈ

ବେଳେମାତ୍ର ଯିବି ସ୍ତନ୍ୟ ଆସିବି ପିଆଇ ।

କ୍ଷୀର ପିଆଇବି ମୁଁ ଅନେକ ଆଶ୍ୱାସିବି ।

ମଥା ଗୋଟି ଶୁଙ୍ଘି ତାର ଶରୀର ଲେହିବି ।

ସଖାଜନମାନଙ୍କୁ ପୁତ୍ରକୁ ସମର୍ପିବି

ହିତାହିତ ପୁତ୍ରର ମୁଁ ତାହାକୁ କହିବି

। ୮୦।

ପୁଣି ମୁଁ ଲଉଟି୍ ଆସି ହୋଇବି ଆଗର

ଇଚ୍ଛାସୁଖେ ଭକ୍ଷିବୁ ତୁ ମୋହର ଶରୀର ।

ଯଦି ମୁଁ ଲଉଟି ନ ଆସିବି ତୋର ପାଶ

ଶୁଣ ବ୍ୟାଘ୍ର ନଇଲେ ପାଇବି ଯେଉଁ ଦୋଷ ।

ସମ୍ମୁଖ ସଂଗ୍ରାମ ତେଜିପଳାନ୍ତି ଯେ ଶୂର

ତହିଁର ଅଗତି ଦୋଷ ହୋଇବ ମୋହର ।

ବଉଲା ବଚନ ଶୁଣି କହୁଅଛି ବାଘ

ପୁତ୍ର କି କରିବ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଲାନି ଆଗ ।

ଦେଖିବା ମାତ୍ରକେ ମୋତେ ପ୍ରାଣୀ କରେ ତ୍ରାସ

ଥୋକେ ଲୋକ ଦେଖିବାମ ତ୍ରକେ ଯାନ୍ତି ନାଶ ।

। ୮୫ ।

ତୁ ପୁଣି ପୁତ୍ରକୁ ଦୟା କରୁଛୁ ଅପାର

ପୁତ୍ର ପୁତ୍ର ବୋଲି ତୁ ବୋଲୁଛୁ ବାର ବାର ।

ଯେତେବେଳେ ପ୍ରାଣୀକି ସେ ମୃତ୍ୟୁ ଘୋଟେ ଆସି

ମନ୍ତ୍ର ତପ ଦାନେ ମୃତ୍ୟୁ ନ ପାରଇ ତୋଷି ।

ମାତା ପିତା ବନ୍ଧୁ ସୁତ ଗଜ ଅଶ୍ୱ ବଳ

କେହି ରଖି ନ ପାରନ୍ତି ମରଣର କାଳ ।

କେମନ୍ତେ ଗୋକୁଳରୁ ଆସିବୁ ଧେନୁ ଯାଇ

ଦେଖିବୁ ସକଳ ମୁଖ ନୟନ ପୂରାଇ ।

ଗୋପୀ ଗୋପାଳରେ ସେ ଯେ ମଣ୍ଡିତ ଗୋକୁଳ

ସମସ୍ତ ହରଷ ଯହିଁ ହୋଇଛନ୍ତି ଠୁଳ

। ୯୦ ।

ଘୋରନାଦ ବୃଷଭେ କରନ୍ତି ନିରନ୍ତରେ

ଶୋଭିତ ହୋଇଛି ଗୋଷ୍ଠ ବାଳକ ବଚ୍ଛାରେ ।

ଦେବ ଲୋକ ଭୂଷଣ ସେ ସ୍ୱର୍ଗ ଲୋକ ସମ

ନିତ୍ୟେହେଁ ହରଷେ ତହିଁ ସମ ନାହିଁ ଦୁଜା

ଦେବଗଣ ଗୋଷ୍ଠିକୁ କରନ୍ତି ନିତି ପୂଜା ।

ପବିତ୍ର ପବିତ୍ର ସେ ମଙ୍ଗଳର ମଙ୍ଗଳ

ତୀର୍ଥଙ୍କର ତୀର୍ଥ ଭୂମି ସ୍ୱର୍ଗ ସେ ନିର୍ମଳ ।

ଗୋପୀମାନଙ୍କର ଦଧି ମନ୍ଥନ ଚହଳ

ବାଳବଚ୍ଛାମାନେ ତହିଁ କରୁଥାନ୍ତି ଗୋଳ

। ୯୫ ।

ଗୋରୁମାନଙ୍କର ତହିଁ ଶବଦ ହୁଙ୍କାରେ

ଶ୍ରବଣ ମଙ୍ଗଳ ତହିଁ ହୋନ୍ତି ଧାତିକାରେ ।

ହୁଙ୍କାରେ ଶବଦ ତହିଁ କରୁଥାନ୍ତି ବଚ୍ଛା

ଜନନୀକି ଲୋଡ଼ୁଥାନ୍ତି କ୍ଷୀରପାନେ ବାଞ୍ଛା

ଚହଳ ଗହଳ ଗୋରୁ ବଚ୍ଛାକୁ ଡାକନ୍ତେ

ବାଳକ ପତ୍ରକୁ କ୍ଷୀର ଦେବାର ନିମନ୍ତେ ।

ବାହୁଯୁଦ୍ଧେ ସମର୍ଥ ସେ ଅଟନ୍ତି ଗୋପାଳ

ଗୋରୁ ବଚ୍ଛା ବୃକ୍ଷଭ କରନ୍ତି ପ୍ରତିପଳ ।

ନୃତ୍ୟ ଗୀତ ଆଳାପେ ସେ କରୁଥାନ୍ତି ନାଦ

ଶିଙ୍ଗା ବେଣୁ ବାଳକରେ କରୁଥାନ୍ତି ବାଦ୍ୟ

। ୧୦୦ ।

ଗୋପୀ ଗୋପ ଗୋରୁ ବଚ୍ଛା କ୍ରିଡ଼ନ୍ତି ସକଳ

ଗୋଷ୍ଠସରୋବରରେ କି ସେ ଫୁଟିଛି କମଳ ।

ଦେଖିବୁ ଶ୍ରୀବନ୍ତ ଗୃହ ମାତା ଭ୍ରାତା ସୁତ

ହରଷ ହୋଇବୁ ଦେଖି ପ୍ରିୟସଖୀ ମିତ୍ର ।

କେମନ୍ତେ ବଉଳା ତୁ ଗୋଷ୍ଠକୁ ଆଜି ଯିବୁ

ଏତେକ ଦେଖିଲେ କାହୁଁ ବାହୁଡ଼ି ଆସିବୁ ।

ଶୁଣ ତୁ କଲ୍ୟାଣି ! ଏ ମୋହର ପଞ୍ଚଭୂତ

ତ୍ରିପୃତ ହୋଇବ ଖାଇ ତୋହର ରକତ ।

ନିରାଶ ହୋଇଣ ମୁଁ କେମନ୍ତେ ନିବତ୍ତବି

ବଚନମାତ୍ରକେ ମୁଁ କେମନ୍ତେ ପ୍ରତେ ଯିବି

। ୧୦୫ ।

ବଉଳା କହଇ ଶୁଣ ଶୁଣ ମୃଗପତି

ପ୍ରଥମେଣ ଜାତ ମୋର ଏକଇ ସନ୍ତତି ।

ଦେଖିବି ସଖୀ ସୁହୁଦ ଗୋପୀ ଗୋରୁପଲ

ଗୋପୀଜନମାନଙ୍କୁ ମୁଁ କହିବି ସକଳ ।

ମୋହର ସୁତାକୁ ମାତା ପ୍ରତିପାଳ କର

ଏତେକ ନ କଲେ ବଚ୍ଛା ଘେନିବି ସଙ୍ଗର ।

ତୁ ଯେବେ ପ୍ରତୀକ ମୋତେ କରିବୁ ହୋ ବାଘ

ଆସିବ ପ୍ରମାଣ ମୁଁ କହୁଛି ତୋର ଆଗ ।

ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ପ୍ରାଣବଧ କଲା ଅପ୍ରାଧରେ

ନଇଲେ ଲେପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ

। ୧୧୦ ।

ମାତା ପିତା ପ୍ରାଣବଧ କଲା ଅପ୍ରାଧରେ

ନଇଲେ ଲେପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ ।

ଧର୍ମ କଥାମାନ କହୁଥାନ୍ତି ଯେଉଁଠାରେ ଯେ

ଆନ କଥା କହି ଯେ ତହିଁ କି ବିଘ୍ନ କରେ ।

ଯଦି ନ ଆସିବି ମୁଁ ହୋ ଜୀବନ କାତରେ

ନଇଲେ ଲୋପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ ।

ବିଶ୍ୱାସୀ ହୋଇଣ ମିତ୍ର ଗୃହକୁ ଆସଇ

କେହୁଣି ଲୋଭର ବଶେ ମିତ୍ରକୁ ନାଶଇ ।

ଯଦି ଆସି ନୋହିବି ମୁଁ ତୋହର ଆଗରେ

ନଇଲେ ଲେପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ

। ୧୧୫ ।

ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ନିନ୍ଦା ଯେ କରଇ ରୋଷଭରେ

ନଇଲେ ଲେପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ ।

ଏକକୁ ଯାଚକ ପୁଣି ଦିଅଇ ଆନରେ

ନଇଲେ ଲେପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ ।

ପରକୁ କହନ୍ତି ଖଳ ପ୍ରଭୁ ଆଗେ ଯାଇଁ

ବିନା ଅପରାଧେ, ଦ୍ରବ୍ୟ ଆଣିବାର ପାଇଁ ।

ଯଦି ଆସି ନୋହିବ ମୁଁ ତୋହର ଆଗରେ

ନୋଇଲେ ଲେପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ ।

ସାକ୍ଷୀ ହୋଇ ମିଥ୍ୟାବାକ୍ୟ କହଇ ସଭାରେ

ନଇଲେ ଲେପିତ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ

। ୧୨୦ ।

ଗିରସ୍ତକୁ ଯେଉଁ ନାରୀ ଅମାନନା କରେ

ନଇଲେ ଲେପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ ।

ବିଶ୍ୱାସ କରିଣ ଯେ ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ହରେ

ନଇଲେ ଲେପିତ ମୁଁ ହୋଇବି ସେ ପାପରେ ।

ଏତେ ଘୋର ପ୍ରମାଣ କଲି ତୁ ଶୁଣ ବାଘ

ପୁଣି ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇବି ତୋର ଆଗ ।

ବୁଝି ପ୍ରତେ ଗଲା ବାଘ ଏମନ୍ତ ବୋଇଲା

ପ୍ରମାଣ ବଉଳା ପ୍ରତେ ମୋହୋର ହୋଇଲା ।

କଦାଚିତେ ବଉଳା ଗୋଷ୍ଠକୁ ତୋର ଯାଇ

ବୋଲୁନିକି ମୂର୍ଖକୁ ମୁଁ ଅଇଲି ଭଣ୍ଡାର

। ୧୨୫ ।

ଥୋକେ ଲୋକେ କହିବି ତୋ ମୁଖକୁ ଅନାଇ

ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ ସମୟେ ପ୍ରାମାଣେ ଦୋଷ ନାହିଁ ।

ବୋଲିବେ ପ୍ରୀତିରେ ତୁ ତ ନ କଲୁ ପ୍ରମାଣ

ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ ପ୍ରମାଣରେ ଦୋଷ ନାହିଁ ଜାଣ ।

କେହୁଣିସି ମୂର୍ଖକେ ପଣ୍ଡିତ-ଗର୍ବ ବହି

ସତ୍ୟ ଭଗ୍ନ କରିବେ ବିବିଧ କଥା କହି ।

କୁରାଳ ମୃତ୍ତିକା ଯେହ୍ନେ ଚିତ୍ରରେ ବସାଇ

ଭ୍ରମ କରାଇବେ ଚିତ୍ତ କଥାରେ ରସାଇ ।

ଅଜ୍ଞାନ ପ୍ରବେଶ ଯାର ହୋଇଛି ହୃଦୟେ

ତୋର ପକ୍ଷ ଧରି କେହୁ କହିବେ ଥୋକାଏ

। ୧୩୦ ।

କ୍ଷୁଦ ଲୋକମାନେ ତୋତେ ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧି ବୁଝାଇ

କହିବେ ବିବିଧ କଥା ତୋତେ ପ୍ରୀତି ହୋଇ ।

କେ ଜାଣି କହିବି କେଟି କହିବ ନ ଜାଣି

ପ୍ରସ୍ତାବ * ମଧୁର ବାଣୀ ବୁଝାଇବେ ପୁଣି ।

ବିଚିତ୍ର ବିଧାନେ କହି ଜାଣନ୍ତା ଯେ କଥା

ସମଚିତ୍ତ କରି ତୋତେ ରଖିବେ ସର୍ବଥା ।

ଆପଣାର ହିତ ସେ ଯେ ଘେନିଥାନ୍ତି ପ୍ରାଣୀ

ପରହିତ କଥା କେହି ନ ଘେରନ୍ତି ଜାଣି ।

*ଉଦାହରଣମୂଳକ ଅନ୍ୟ ଉପାଖ୍ୟାନ ।

କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇବାର ଯାଏ ଭଜିଥାନ୍ତି ଜନେ

ପରଲୋକ ଚିନ୍ତା କେହି ନ ଘେନନ୍ତି ମନେ

। ୧୩୫ ।

ଫଳ ଥିବାଯାଏ ପକ୍ଷୀ ବୃକ୍ଷେ ଥାନ୍ତି ଭଜି

ଫଳକ୍ଷୟ ହୋଇଲେ ବୃକ୍ଷକୁ ଯାନ୍ତି ତେଜି ।

ତୃଣ ଥିବା ଯାଏ ମୃଗ ଅରଣ୍ୟରେ ଥାନ୍ତି

ଦହନ ହୋଇଲେ ବନ ମୃଗ ତେଜି ଯାନ୍ତି ।

ହଂସ ଚକ୍ରବାକ ଯେ ସାରସ ପକ୍ଷୀ ଆଦି

ସରୋବରେ ଜଳ ଥିଲେ ରହନ୍ତି ଆଚ୍ଛାଦି ।

ଆହାର ନିମନ୍ତେ ଜଳଜନ୍ତୁ ଥାନ୍ତି ଭଜି

ପୁଷ୍କରିଣୀ ଶଖିଲେ ସମସ୍ତେ ଯାନ୍ତି ତେଜି ।

ସମ୍ପତ୍ତିରେ ଥିଲେ ନାରୀ ଭ୍ରଥାକୁ ସେବଇ

ଦରିଦ୍ର ହୋଇଲେ ଭ୍ରଥା ନାରୀ ତେଜି ଯାଇ

। ୧୪୦ ।

ଶୁଭେ ରାଜ୍ୟେ ଥିଲେ ମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜାକୁ ସେବନ୍ତି

ରାଜ୍ୟଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇଲେ ସମସ୍ତେ ତେଜିଯାନ୍ତି ।

ଅର୍ଥବଶେ ସମସ୍ତେ ହେ ବଶ ହୋଇଥାନ୍ତି

ବିନା ଲୋଭେ କେହି ପ୍ରୀତି କାହାରି ନୁହନ୍ତି ।

କ୍ଷୀର ଥିବାଯାଏ ବଚ୍ଛା ମାତାକୁ ଭଜନ୍ତି

କ୍ଷୀଋକ୍ଷୟ ଦେଖିଲେ ସେ ମାତାକୁ ତେଜନ୍ତି ।

ଏମନ୍ତ ମୁଁ ଜଗତରେ ଦେଖିଲି କାହିଁ

ବିନା ଲୋଭେ ପ୍ରାଣୀକି ଭଜିବେ ଧର୍ମ ଚାହିଁ ।

ସବୁଙ୍କର ଆପଣା ଲୋଭରେ ଚିତ୍ତ ଯାଇ

କେହି ନ କହନ୍ତି ଭଲ ପରହିତ ପାଇଁ

। ୧୪୫ ।

ଋଷି ଦେବାସୁର ନର ପ୍ରମାଣ କରନ୍ତି

କାର୍ଯ୍ୟସିଦ୍ଧ ହୋଇଲେ ସେ ସତ୍ୟକୁ ତେଜନ୍ତି ।

ତୁହି କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ସତ୍ୟ କରୁ

କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇ ପ୍ରାଣ ଘେନି ଯିବି ମୁଁ ଏଠାରୁ ।

ତୁ ପୁଣି ବଉଳା ଗୋ ଗୋଷ୍ଠକୁ ଯିବୁ ଚଳି

କେମନ୍ତେ ପରତେ ଯିବି ଆସିବୁ ବାହୁଡ଼ି ।

ସତ୍ୟ ଯେ କରଇ ଦେବ ଅଗ୍ନି ଗୁରୁପାଶ

ତାର ଅଧ ଧର୍ମ ଯମ କାଟଇ ଅବଶ୍ୟ ।

ବୁଦ୍ଧିବଳେ ତୁହି ଯେ ପ୍ରମାଣ ଅଛୁ କରି

ଭଣ୍ଡାଇ ଏଠାରୁ ଆଜି ଯିବି ମୁଁ ଉବୁରି

। ୧୫୦ ।

ତଥାପି ତୋହର ମୁଁ ପ୍ରମାଣେ ଗଲି ପ୍ରତେ ।

ସାଧୁ ସତ୍ୟ ଯେବେ ତୋର ଆସିବୁ ପୁରତେ ।

ବଉଳା କହଇ ବାଘ ଶୁଣ ମୋ ଉତ୍ତର

କେମନ୍ତେ ଲଙ୍ଘିବ ଏ ପ୍ରମାଣ ମହାଘେର ।

ପରକୁ ଯେ ମିଥ୍ୟା ବାକ୍ୟ କହଇ ନ ଜାଣି

ଆପଣା ଆତ୍ମାକୁ ଦ୍ରୋହ କଲା ସେହୁ ପ୍ରାଣୀ ।

ନାହିଁ ନାହିଁ ଭୂମି ସମ ନାହିଁ ଆନ ଦାନ

ନାହିଁ ନାହିଁ ସତ୍ୟର ସମାନ ଆନ ଧର୍ମ ।

ଯେଉଁ କର୍ମ କଲେ ପ୍ରାଣୀ ନର୍କକୁ ଗମିବ

ସେ କର୍ମ ସର୍ବଥା ହୋ କେବେହେଁ ନ କରିବ

। ୧୫୫ ।

ବଉଳା ବଚନେ ବାଘ କହଇ ଉତ୍ତର

ଦେଖ ଯାଇ ପୁତ୍ର ଅତି ସେନେହେ ତୋହର ।

ବାଛୁରୀ ଗୋଟିକ ସ୍ତନପାନ କରାଇବୁ

ଆଶ୍ୱାସି କୋଡ଼ରେ ଘେନି ସମସ୍ତ ଲିହିବୁ ।

ମାତା ଭ୍ରାତା ଚାହିଁବୁ ଦେଖିବୁ ସର୍ବ ସଖୀ

ସଦନ ବାନ୍ଧବଙ୍କୁ ଆସିବୁ ବେଗେ ଦେଖି ।

ବଉଳା ତ ଜାଣୁ ସତ୍ୟ କଲୁ ଯେତେ ବାଗେ

ଶ୍ରୀଘ୍ର ହୋଇ ପ୍ରବେଶ ହୋଇବୁ ମୋର ଆଗେ ।

ଭୀଷ୍ମେ କହୁଛନ୍ତି ଶୁଣ ଶୁଣ ନୃପମଣି

ସତ୍ୟ କଲା ବଉଲା ସେ ପ୍ରମାଣଭାଷିଣୀ

। ୧୬୦ ।

ଆଜ୍ଞା ମାଗ ମୃଗପତି ଆଗରୁ ସେ ଯାଇ

ପୁତ୍ରର ନିକଟକୁ ସେ ଧାଇଁଅଛି ଗାଇଁ ।

ଲୋଚନେ ଲୋତକ ପୂରିଅଛି କ୍ରୋଧମୁଖୀ

କାଏ ତାର ମିଳନ କମ୍ପଇ ଅତି ଦୁଃଖୀ ।

ପୁଣି ପୁତ୍ରଦୁଃଖ ମନେ ବିଚାର କରଇ

ସତ୍ୟ କରିଅଛି ଆତ୍ମା ରଖି ନ ପାରଇ ।

କୁରରୀ ପକ୍ଷୀର ପ୍ରାଏ ଛାଡ଼ଇ ନିଶ୍ୱାସଃ

ପଡ଼ିଲା ଦୁଃଖସାଗରେ ଜୀବନେ ନିରାଶ ।

ହସ୍ତିନୀକି ସାଗରେ ବେଢଇ ଯେହ୍ନେ ନାଗ

ବଉଳାକୁ ସତ୍ୟ ବାକ୍ୟେ ବଶ କଲା ବାଘ

। ୧୬୫ ।

ବେଗ ବେଗ ହୋଇ ସେ ବଉଳା ଚଳିଗଲା

ଆପଣା ଗୋଷ୍ଠରେ ଯାଇଁ ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ।

ଶୁଣିଲା ଆପଣା ବଚ୍ଛା ଡାକଇ ମାତାରେ

ଡାକ ଶୁଣି ଧାଇଁଲା ସେ ବଚ୍ଛା ସମ୍ମୁଖରେ ।

ବାଛୁରୀ କତିରେ ସେ ପ୍ରବେଶ ହେଲା ଯାଇଁ

ଗଦ ଗଦ କଣ୍ଠ ନେତ୍ରୁ ଲୋତକ ଗଳଇ ।

ଦିନୁଁ ଦିନୁଁ ବଢ଼ଇ ସୁନ୍ଦର ବଚ୍ଛା ଗୋଟି

ଗୋଷ୍ଠ ମଧ୍ୟେ ବଉଲା ତୁରିତେ ଯାଇଁ ଭେଟି ।

ମାତାକୁ ଦେଖିଣ ବଚ୍ଛା ଅଇଲାକ ଧାଇଁ

ମାତା ମାତା ଡାକି ଯାଇଁ ପାରୁଶେ ସମ୍ଭାଇ

। ୧୭୦ ।

ପାଖରେ ସମ୍ଭାଇ ବଚ୍ଛା ମାତା ମୁଖ ଚାହିଁ

ଦୁଃଖ ମୁଖ ଦେଖିଣ ସେ ବାଛୁରୀ କହଇ ।

ଶୋକ କଲା ପ୍ରାଏ ମାତା ଦିଶୁଛି ବଦନ

କି ନିମନ୍ତେ ଦୁଃଖିତ ଗୋ କରୁଅଛୁ ମନ ।

ଉଦବେଗ ହୋଇଅଛି ନୟନରେ ଜଳ

ଭଏ ଭଏ ପ୍ରାଏ କରି ଦେଖୁଛ ସକଳ ।

ବଉଳା କହଇ ପୁତ୍ର ପିଅ ମୋର ସ୍ତନ

କ୍ଷୀରପାନ କରି ପଛେ ଶୁଣ ମୋ ବଚନ ।

ତୋହର ସେନେହେ ବଚ୍ଛା ଆସିଅଛି ମୁଇଁ

କ୍ଷୀରପାନ କର ପୁତ୍ର ଉଦର ପୁରୋଇ

। ୧୭୫ ।

ଆଜ ତୋର ନିକଟକୁ ଅଇଲି ନନ୍ଦନ

ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ ହୋଇଲା ତୋତେ ମାତା ଦରଶନ ।

ଆଜି ମୋର କ୍ଷୀରପାନ କର ତୁ ନନ୍ଦନ

କାଲିଠାରୁ କରିବୁ କାହାର କ୍ଷୀରପାନ ।

ଏହିକ୍ଷଣୀ ଯିବି ପୁତ୍ର ଘୋର ଅରଣ୍ୟକୁ

ସତ୍ୟ ବାକ୍ୟ ଦେଇ ମୁଁ ଆସିଅଛି ବାଘକୁ ।

କାମରୂପୀ ନାମେ ବାଘ ଅଛି ସେହୁ ବନ

ସତ୍ୟ କରିଅଛି ତାକୁ ଦେବି ଏ ଜୀବନ ।

ବଉଳା ବଚନେ ବଚ୍ଛା କହଇ ଉତ୍ତର

ଶୁଣ ମାତା ମୋହର ବଚନ ନିରାଧାର

। ୧୮୦ ।

ତୁ ଯହିଁକି ଯିବାକୁ ଗୋ କରିଅଛୁ ମନ

ତୋହର ସଙ୍ଗତେ ମୁଁ ଗୋ କରିବି ଗମନ ।

ଏ କଥାକୁ ସଂଶୟ ନ କର ମାତା ଚିତ୍ତେ

ଧନ୍ୟ ମୁଁ ହୋଇବି ଗଲେ ତୋହର ସଙ୍ଗତେ ।

ଅବଶ୍ୟ ତ ମରିବି ମୁଁ ତୋତେ ନ ଦେଖନ୍ତେ

ଯାଇବଇଁ ଗତି କଲେ ତୋହର ସଙ୍ଗତେ ।

ମାତାକୁ ଭଗତି ହୋନ୍ତି ଯେଉଁ ପୁତ୍ରମାନେ

ସେ ପୁତ୍ର ବସନ୍ତି ଯାଇଁ ଯେଉଁ ପୁଣ୍ୟସ୍ଥାନେ

। ୧୮୪ ।

ସେ ସ୍ଥାନ ତ ପ୍ରାପତ ହୋଇବ ମାତା ମୋତେ

ମୁଁ କେମନ୍ତେ ଜନନି ଗୋ;ଛାଡ଼ିବଇଁ ତୋତେ

। ୧୮୫ ।

ମୁଁ ଯାହା ଜନନି ଗୋ ମରିବି ପଛେ ଝୁରି

ଶାନ୍ତି ହେଉ ବାଘ ଖାଉ ଶରୀର ମୋହରି ।

ଜଗତ ହୋଇବ ଶୂନ୍ୟ ଜନନୀ ବିହୁନେ

ନ ଛାଡ଼ି ତୋହର ସଙ୍ଗେ ଯିବି ଘୋରବନେ ।

ତୋହର ବିହୁନେ ମୋତେ ଜଗତ ଅନ୍ଧାର

ମୁ ତୋର ବାଳୁତ ଦୁଃଖ କେ କରିବ ପାର ।

ମାତାର ବିଚ୍ଛେଦେ ଯେବେ ହୋଇବି ଗୋ ଦୀନ

ଜୀବନ ରଖିବା ମୋର କିସ ପ୍ରୟୋଜନ ।

ମୋହୋର ବଚନ ଶୁଣ ଜନନି ଗୋ ରହ

ତୋର ସତ୍ୟ ରହୁ ମୁଁ ବାଘକୁ ଦେବି ଦେହ

। ୧୯୦ ।

ତୁ ଯେବେ ଅନାଥ କରି ଯିବୁ ମୋତେ ମାତ

ଅରଣ୍ୟ ଭିତରେ ମୋତେ କେ ହୋଇବ ନାଥ ।

କ୍ଷୀରପାନ ଦେଇ ମୋତେ ପୋଷୁଅଛୁ କାଏ

କେ ହୋଇବ ବନ୍ଧୁ ଗୋ ଜନନି, ତୋର ପ୍ରାଏ ।

ମାତା ସମ ହିତ ନାହିଁ ସମସ୍ତେ କହନ୍ତି

ମାତା ସେବା ସମାନ ପୁତ୍ରକୁ ନାହିଁ ଗତି ।

ନାହିଁ ନାହିଁ ମାତା ସମ ପୁତ୍ରକୁ ସେନେହ

ମାତା ସମ ନାହିଁ ସୁଖେ ତୋଷିବାକୁ ଦେହ ।

ମାତା ସେବା ସମାନ ପୁତ୍ରକୁ ଆନ ନାହିଁ

ସେବା ଯେ କରଇ ଇହ ପରଲୋକ ଚାହିଁ

। ୧୯୫ ।

ଜନନୀରେ ଯେଉଁ ପୁତ୍ର କରଇ ଭଗତି

ଇହଲୋକ ଯଶ ପରଲୋକ ଶୁଭଗତି ।

ଦଶମାସ ସହଇ ଗର୍ଭରେ ବହି ଭାରା

କେ ଆନ ହୋଇବ ହିତ ଜନନୀର ପରା ।

ବିବଧ ବେଦନା ଗୋ ବିବିଧ ଦୁଃଖ ସହି

ପ୍ରବସ ହୁଅନ୍ତେ ପଡ଼ଇ ମୂର୍ଚ୍ଛା ଯାଇ ।

କାୟମଳ ଧୋଇ ମାତା ପୁତ୍ର କ୍ରୋଡ଼େ ଘେନି

ବିବଧ ପ୍ରକାରେ ପ୍ରତିପାଳଇ ଜନନୀ ।

ମୂଳମନ୍ତ୍ର-ପଙ୍କରୁ ଉଦ୍ଧାରେ ଗର୍ଭଧାରୀ

ରାତ୍ରିଦିବା ପାଳଇ ବିବିଧ ଯତ୍ନ କରି

। ୨୦୦।

ପ୍ରାଣହୁଁ ଅଧିକ କରି ପୋଷଇ ପୁତ୍ରକୁ

କେ ଅବା ସମାନ ହେବ ମାତା ସେନେହକୁ ।

ବଉଳାକୁ ବାଛୁରୀ କହୁଛି ପୁଣ ପୁଣ

ଶହେ ବରଷରେ କେ ଶୁଝିବ ମାତା ଋଣ ।

ମୋହ ମତେ ଏଡ଼େ ଧର୍ମ ନ ଦେଖିଲି କାହିଁ

ମାତା ସମ ଦେବତା ପୁତ୍ରକୁ ଆନ ନାହିଁ ।

ବଉଳା କହଇ ମୃତ୍ୟୁ ମୋହର ପ୍ରାପତ

ତୁ କେମନ୍ତ ଯିବୁ ପୁତ୍ର ମୋହୋର ସଙ୍ଗତ ।

ତୁ ଯେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରି ଲୋଡ଼ୁ ମୋର ପାଇଁ

ଆନ ମୃତ୍ୟୁକାଳେ ମୃତ୍ୟୁ ଆନକୁ ନୁହଇ

। ୨୦୫ ।

ଲଉଟି ନ ଆସିବି ରେ କରୁଛି ଗମନ

ଆଜହୁଁ ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ ତୋତେ ମୋହୋ ଦରଶନ ।

ମୋତେ ଛାଡ଼ ସେନେହ ମୋହୋର ବୋଲ କର

ମୋହୋର ବଚନ ପ୍ରତିପାଳିବୁ କୁମର ।

ସର୍ବଥା ନଯିବୁ ବାବୁ ଘୋର ଅରଣ୍ୟରେ

ପ୍ରବେଶ ନୋହିବୁ ତୁ ଯେ ଅଗାଧ ଜଳରେ ।

ଅରଣ୍ୟ ଜଳକୁ ଯଦି କରିବୁ ଗମନ

ନିରନ୍ତରେ ପୁତ୍ର ହୋଇଥିବୁ ସାବଧାନ ।

ପ୍ରମାଦ ଭୂମିକି ଯେ ହୋ କରଇ ଗମନ

ପ୍ରମାଦ ପଡ଼ଇ ପ୍ରାଣୀ ହୁଅନ୍ତି ନିଧନ

। ୨୧୦ ।

ଅତି ଲୋଭେ ବଶ ବଳା କେବେହେଁ ନୋହିବୁ

ସଂକଟଭୂମିକୁ ତୃଣ ଚରିତେ ନଯିବୁ ।

ଲୋକରେ ଅଯଶ ବାବୁ ଲୋଭେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିଲେ

ପରଲୋକ ଲୋଭୀକି ପ୍ରାପତ ହୋଏ ଭଲେ ।

ଲୋଭରେ ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟେ ଚଢ଼ନ୍ତି ବୋହିତ

ପଶନ୍ତି ଗହନ ବନେ ଲୋଭରେ ମୋହିତ ।

ଅତିଲୋଭେ ଅକାର୍ଯ୍ୟ ହୁଅଇ ଶୁଣ ସୁତ

ଜାଣିକରି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥାନ୍ତି ବୁଦ୍ଧିମନ୍ତ ।

ଲୋଭକରେ ପ୍ରାଣୀ ଯେ ପ୍ରମାଦ ସ୍ଥାନେ ଥାଇ

ଅଚେତନ ହୋଇଲେ ଅବଶ୍ୟ ନାଶଯାଇ

। ୨୧୫ ।

ଏ କଥା ବିଚାରି ବାବୁ ଲୋଭ ନ କରିବୁ

ପ୍ରମାଦ ସ୍ଥାନକୁ ତୁ ହୋ ବିଶ୍ୱାସ ନ ଯିବୁ ।

ମୋହର ବଚନ ପୁତ୍ର ମନେ ଥିବୁ ଧରି

ରଖିବୁ ସର୍ବଦା ଆତ୍ମା ଅତି ଯତ୍ନ କରି ।

ହିଂସ୍ରକ ସକଳ ଜନ୍ତୁ ସର୍ପ ଆଦିକରି

ମ୍ଳେଚ୍ଛ ଚୋରଗଣ ନାନା ସଂକଟ ବିଚାରି ।

ବହୁତ କାଳରୁ ଯେଉଁ ବନେ ସର୍ପ ଥାଇ

ଭୟେ କେହି ଜନ ସେହି ବନକୁ ନ ଯାଇ ।

ସେ ବନରେ ପ୍ରବେଶ ନୋହିବୁ ଶୁଣ ବଚ୍ଛା

ବିଷ୍ଣୁ ଶିବ ବେଦବର କରୁ ତୋତେ ରକ୍ଷା

। ୨୨୦ ।

ହୃଦେ ପାପ ଥୋଇ ଯେହୁ କହନ୍ତି ମଧୁର

ବିଶ୍ୱାସ ନ ଯିବୁ ବାବୁ ବାଳୁତ କୁମର ।

ନଖ ଥିଲା ଜନ୍ତୁ ଯଦି ଶିଙ୍ଗ ଥିଲା ବନ

ଏ ବନକୁ ସର୍ବଦା ତୁ ନ ଯିବୁ ନନ୍ଦନ ।

ଶସ୍ତ୍ରଧାରୀ ରାଜଭୃତ୍ୟେ ବିଶ୍ୱାସ ନ ଯିବୁ

ଅବିଶ୍ୱାସ ଲୋକଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱାସ ନ କରିବୁ ।

ଜୀବନ ସହିତେ ସର୍ବ ସମ୍ପଦ ହରଇ

ଧନକ୍ଷୟ ପ୍ରାଣପୀଡ଼ା ଅବଶ୍ୟ ହୁଅଇ ।

ଅତିବଳ ଦେହ ଦେଖି ବିଶ୍ୱାସ ନଯିବ

ନ ବୋଲିବ ଏ ଶରୀର ସବୁ ଦିନେ ଥିବ

। ୨୨୫ ।

ଜଳର ତରଙ୍ଗ ପ୍ରାଏ ଚଞ୍ଚଳ ଜୀବନ

ଏ କଥା ବିଚାର ଧର୍ମେ ଦେଇଥିବୁ ମନ ।

ଧର୍ମେ ମତି ନ ଦିଅନ୍ତି ଅତି ମୂଢ ଜନ

ପ୍ରମତ୍ତ ହୋଇ ବୋଲନ୍ତି ଧନ୍ୟ ରେ ଜୀବନ ।

ଆନ ଲୋକ ପରୀକ୍ଷା ମୁଁ କି କହିବି ତୋତେ

ବାସନା ଘେନିବୁ ତୁ ଯେ ଆହାର ନିମନ୍ତେ ।

ବାସନା-ଚକ୍ଷୁରେ ସର୍ବ ଦେଖନ୍ତି ଯେ ଗାଈ

ଚାରଚକ୍ଷୁ ଘେନି ରାଜା ସମସ୍ତ ଦେଖଇ ।

ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେଖଇ ସବୁ ବେଦ-ଚକ୍ଷୁଦ୍ୱାରେ

ଶାହାସ୍ର ପଣ୍ଡିତ ଯୋଖି ଦେଖଇ ଜ୍ଞାନରେ

। ୨୩୦ ।

ସର୍ବଥା ନୋହିବୁ ଉଭା ଘୋର ଅରଣ୍ୟରେ

ନିରନ୍ତରେ ଧର୍ମଚିନ୍ତା କରିବୁ ମନରେ ।

ବିଦ୍ୟା ବୋଧ ତପ ଧର୍ମ ସନ୍ଥ-ଆଚରଣ

ସନ୍ତାପ ଛାଡ଼ି ପଶିବୁ ତାହାଙ୍କ ଚରଣ ।

ସବୁଙ୍କରି ଆଗେ ଉଭା ସର୍ବଥା ନୋହିବୁ

ଆଗେ ନ ଗମିବୁ ଉଗ୍ର ବକତା ନୋହିବୁ ।

ତିନିଗୋଟି କଥା ତୁ ସର୍ବଥା ନ କରିବୁ

ମୋହର ବଚନ ତୁ ହୃଦରେ ଧରିଥିବୁ ।

ଯେତେ ବନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧବଙ୍କୁ ଦେଖୁଛୁ ସୁରଙ୍ଗ

ଛାୟାର ପଥିକ ପ୍ରାଏ ହୋଇଛନ୍ତି ସଙ୍ଗ

। ୨୩୫ ।

ଯେସନେ ଏକ ପଥିକ ପନ୍ଥ ଶ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ

ଛାୟା ଆଶ୍ରେ କରଇ ପନ୍ଥରେ ବୃକ୍ଷ ପାଇ

ପୁଣି ଯେ ଆସନ୍ତି ପ୍ରାଣୀ ପନ୍ଥଶ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ।

ସେହି ବୃକ୍ଷଛାୟାରେ ବସନ୍ତି ପୁଣି ହୋଇ ।

ଏମନ୍ତ ପ୍ରକାରେ ଦଶ ପାଞ୍ଚ ମେଳ ହୋଇ

ଏକକୁ ଆରେକ ଦୁଃଖ ସୁଖ କୁହାକୋହି ।

ଯେତେବେଳେ ତାହାଙ୍କର ଶ୍ରମ ହୁଏ ଶାନ୍ତି

ଯାହାର ଯେଣିକି ଇଚ୍ଛା ସଙ୍ଗ ତେଜି ଯାନ୍ତି ।

ସେହିମତି ପୁତ୍ର ଦାରା ବନ୍ଧୁ ଭୃତ୍ୟମାନେ

ନୋହନ୍ତି କାହାରି କେହି ଥାନ୍ତି ଏକସ୍ଥାନେ

। ୨୪୦ ।

ଯେତେବେଳେ ପ୍ରାଣୀକି ଗ୍ରାସଇ ଆସି କାଳ

ଏକା ମାତ୍ର ଗମଇ ସେ ଛାଡ଼ଇ ସକଳ ।

ବୃକ୍ଷ ଛାୟାସଙ୍ଗ ପ୍ରାଏ ସଙ୍ଗ ହୋଇଥାନ୍ତି

ତେସନ କୁଟୁମ୍ବ-ସଙ୍ଗ ତେଜି ଏକା ଯାନ୍ତି ।

ବିପୁଳ ସମ୍ପତ୍ତି ଥିଲେ ରହଇ ମେଦିନୀ

ଅର୍ଜିଲା ପାତକ ପୁଣ୍ୟ ସଙ୍ଗେ ଯାନ୍ତି ଘେନି ।

ପାପ କରିଥିଲେ ବାସ କରଇ ନର୍କରେ

ପୁଣ୍ୟ କରିଥିଲେ ଯାଇଁ ବସଇ ସ୍ୱର୍ଗରେ ।

ଏମନ୍ତ ପ୍ରକାରେ ସାତପାଞ୍ଚ ସଙ୍ଗଭ୍ରମ

ଧର୍ମହିଁ ସେ ଏକା ବାବୁ ସୁହୃଦ ଉତ୍ତମ

। ୨୪୫ ।

ଏ କଥା ବିଚାର ପୁତ୍ର ଶୋକ ଛାଡ଼ ମୋତେ

ଧର୍ମ ସେ ପରମ ଲାଭ କହୁଅଛି ତୋତେ ।

ଏତେ କହି ପୁତ୍ରମଥା ଶୁଙ୍ଘିଲା କଲ୍ୟାଣୀ

ପୁଣି ପୁଣି ଲିହଇ ପୁତ୍ରକୁ କୋଡ଼େ ଘେନି ।

ମହାଶୋକେ ବଉଳାର ବୁଡ଼ିଅଛି ମନ

ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଅଛି ତାର ଲୋତକେ ଲୋଚନ ।

ନିଃଶ୍ୱାସ ପକାଉଅଛି ଯେସନେ ସର୍ପଣୀ

ଅତି ଦୀର୍ଘ ଉଷ୍ଣ ସେ ନିଃଶ୍ୱାସ ପୁଣି ପୁଣି ।

ପୁତ୍ରଦୁଃଖେ ଜଗତ ସେ ଦେଖୁଅଛି ଶୂନ୍ୟ

ସତ୍ୟରେ ଯିବାକୁ ବେଗ କରୁଅଛି ମନ

।୨୫୦।

ମହାପଙ୍କେ ନିମଗ୍ନ ହୋଇଲା ପ୍ରାଏ ହୋଇ

କେବଳ ପୁତ୍ରକୁ ଦେଖି ହୃଦୟ ଦହଇ ।

ପୁଣିହିଁ ସେ ପୁତ୍ରମଥା ବଉଳା ଲିହିଲା

ପୁଣି ସେ କଲ୍ୟାଣୀ ଧେନୁ ଏମନ୍ତ ବୋଇଲା ।

ପୁତ୍ର ସୁଖ ସମ କି ପାଇବା ତାର କାହିଁ

ପୁତ୍ର ସମ ସେନେହ ସଂସାରେ ଆନ ନାହିଁ ।

ଜନନୀ ପିତାକୁ ପୁତ୍ର ସମ ନାହିଁ ପ୍ରୀତି

ଜନନୀ ପିତାକୁ ପୁତ୍ର ସମ ନାହିଁ ଗତି ।

ଅପୁତ୍ରିକ ପ୍ରାଣୀକି ଜଗତ ଦିଶେ ଶୂନ୍ୟ

ଅପୁତ୍ରିକ ଲୋକର ଯେ ଘରହିଁ ଅରଣ୍ୟ

। ୨୫୫ ।

ସୁପୁତ୍ର ହୋଇଲେ ପ୍ରାଣୀ ପୁଣ୍ୟଲୋକ ପାଇ

ପୁତ୍ରର ପୁତ୍ରରେ ପ୍ରାଣୀ ସ୍ୱର୍ଗରେ ବସଇ ।

ଯାର କୁଳେ ସୁପୁତ୍ର ସୁନାରୀ ଉପୁଜଇ

ଇହ ପରଲୋକେ ସେ ପରମ ଗତି ପାଇ ।

ଚନ୍ଦନ ଶୀତଳ ବୋଲି ବୋଲନ୍ତି ଯେ ଜନ

ମୋର ମନେ ଜାଣିଲି ମୁଁ ମିଥ୍ୟା ସେ ବଚନ ।

ପୁତ୍ରକୁ କୋଡ଼ରେ ଧରି ହୃଦରେ ଲଗାଇ

ଚନ୍ଦନହୁଁ ଅଧିକ ଶୀତଳ ସୁଖ ପାଇଁ ।

ଭୀଷ୍ମେ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ପୁତ୍ରର ଗୁଣ କହି

ପୁଣ ପୁଣି ବଉଳା ପୁତ୍ରର ମୁଖ ଚାହିଁ

। ୨୬୦।

ଜନନୀ ସଖୀଜନଙ୍କ ନିକଟକୁ ଗଲା

ଯିବାରେ ତୁରିତ ମନ ଏମନ୍ତ କହିଲା ।

ବଉଲା କହଇ ସର୍ବ ସଖୀଙ୍କ ଆଗରେ

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲି ମୃଗପତି ସମ୍ମୁଖରେ ।

ପ୍ରଣାମ କରିଣ ବ୍ୟାଘ୍ର ତହୁଁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ

ଅଇଲି ବାଳକ ବଚ୍ଛା ଦେଖିବାର ପାଇଁ ।

ମାତା ସଖୀଜନ ବନ୍ଧୁ ଦେଖିବାର ନିମନ୍ତେ

ସତ୍ୟ କରି ଆସିଅଛି ବାଘର ସଙ୍ଗତେ ।

ସତ୍ୟ ବାକ୍ୟ କରି ମୁଁ ଗୋ ଆସିଛି ଜନନି

ପୁଣି ତାର କତିକି ଗୋ ଯିବି ଦେହ ଘେନି

। ୨୬୫ ।

ବାଳକବୁଦ୍ଧିରେ ମା ଅପ୍ରାଧ କଲି ଯେତେ

ସମସ୍ତ ଅପ୍ରାଧ ମାତା କ୍ଷମା କର ମୋତେ ।

ମୁଁ କିସ କହିବି ମାତା ତୁମ୍ଭର ଆଗର

ତୋହର ନାତିକି ଏବେ ପ୍ରତିପାଳ କର ।

ସୁରଭି ମାଳାମଣ୍ଡିତ ତୋହର କଲ୍ୟାଣୀ

ପରମ ପବିତ୍ର ତୁ ସମସ୍ତ ଅଛୁ ଜାଣି ।

ବସୁଧା-ଧାରିଣୀ ଗୋ ଜଗତପ୍ରିୟଦାତା

ପରମ ଆନନ୍ଦ-ଘଟ ଉତ୍କଟ ମୋ ମାତା ।

ଜ୍ଞାନ ଅଜ୍ଞାନରେ ଯାହା କହିଅଛି ତୋତେ

ଯାହା ମୁଁ ଅର୍ଜିଲି ଦୋଷ କ୍ଷମା କର ମୋତେ

। ୨୭୦ ।

ସର୍ବଗୁଣେ ସୁଲକ୍ଷଣା ସର୍ବଜନ-ମାତା

ଯେ ଯାହା ବାଞ୍ଛଇ ତୁ ଗୋ ସର୍ବ ଦେଉ ଦାତା ।

ତୋହର ଚରଣତଳେ କରୁଛି ଦଇନି

ମୋହର ପୁତ୍ରକୁ ରକ୍ଷା କର ଗୋ ଜନନି ।

ମୋହର ବିନୁଁ ଅନାଥ ଅବଳ ବାଳୁତ

ଅତି ଦୀନ ଦୁଃଖୀ ଯେ ହୋଇଲା ବାଳ ସୁତ ।

ମୋହୋର ବିଚ୍ଛେଦ ଦୁଃଖେ ହେଉଛି ଆକୁଳ

ବହେଣୀ ସକଳ ବଚ୍ଛା କରୁ ପ୍ରତିପାଳ ।

ବହେଣୀ ସକଳ ଶୁଣ ଏହୁ ବାଳସୁତ

ବିଶେଷେ ପ୍ରତିପାଳିବା ତୁମ୍ଭର ଉଚିତ

। ୨୭୫ ।

ସମସ୍ତେ ହେଁ ପ୍ରତିପାଳନ କରିବ ତନୟେ

ପୋଷି କ୍ଷୀରପାନ ଦେବ ନିଜ ପୁତ୍ର ପ୍ରାଏ ।

ରଖିବ ଅନାଥ ବାଳ ବଚ୍ଛାଟିର କାଏ

ପ୍ରତିପାଳ କରିବ ଆପଣା ବଚ୍ଛା ପ୍ରାଏ ।

କ୍ଷମା କର ସକଳେ ମୋହର ଦୋଷମାନ

ସତ୍ୟ ଆଶ୍ରେ କରି ମୁଁ ଯେ ଯାଉଅଛି ବନ ।

ସର୍ବସଖୀ ଯଦି ଗୋ କହିବ ଆଗ ହୋଇ

ଏ କାର୍ଯ୍ୟ ବିଳମ୍ବ ତ ଗୋ ଉଚିତ ନୁହଇ ।

ଯେତେ ଜନ୍ତୁ ଜାତ ହୋଇ ଅଛନ୍ତି ସଂସାରେ

ସବୁଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ସଖୀ ଅଛି ଗୋ ଆଗରେ

। ୨୮୦ ।

ବଉଳାର ତହୁଁ ଯହୁଁ ଶୁଣିଲେ ଏମନ୍ତ

ମାତା ସଖୀଜନ ସବୁ ହୋଇଲେ ଦୁଃଖିତ ।

ବିସ୍ମୟ ହୋଇଲେ ଶୁଣି ମାତା ସଖୀଜନ

ବଉଳା ବଦନ ଚାହିଁ କହନ୍ତି ବଚନ ।

ଏମନ୍ତ * ଆଶ୍ରିତ ତ ଶୁଣିଲା ନାହିଁ କାହିଁ

ବଉଳା ଆସିଛୁ ସତ୍ୟ କରି ବ୍ୟାଘ୍ର ତହିଁ ।

ଅତି ଭୟାଙ୍କାର ଯାର ନାମେ କରି ତ୍ରାସ

ବଉଳା କରିଛୁ ଇଚ୍ଛା ଯିବୁ ତାର ପାଶ ।

ଶପଥ ହିଁ କରି ସତ୍ୟ ବଚନ ହିଁ ଦେଇ

ଦୁର୍ଗମ ଘୋର ବିପତ୍ତି ନାଶିବାର ପାଇଁ ।

। ୨୮୫ ।

ନାନା ସତ୍ୟ କରି ଭବେ ବଞ୍ଚିବାର ପାଇଁ

ପୁଣି କି ଲଉଟି ପ୍ରାଣୀ ସେଠାବକୁ ଯାଇ ।

ବଉଳା ବନକୁ ଆଉ ଗମନ ନ କର

ଏ କଥାରୁ କେଉଁ ଧର୍ମ ହୋଇବ ତୋହୋର ।

ବାଳପୁତ୍ର ଗୋଟି ତୋର ତେଜିବୁ ଏହାକୁ

ସତ୍ୟ ଲୋଭ ହୋଇ କିମ୍ପା ପଶିବୁ ବନକୁ ।

ସତ୍ୟବାଦୀ ଋଷି କଥା ପୂର୍ବେ ଛନ୍ତି କହି

ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ ପ୍ରମାଣେ ସର୍ବଦା ପାପ ନାହିଁ ।

ବିବାହେ ବିବାଦେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗେ ମିଥ୍ୟା ନାହିଁ

ଧନନାଶେ ମିଥ୍ୟା ପାପେ ନୁହନ୍ତି ନା ଦହି

। ୨୯୦।

ବ୍ରାହ୍ମଣ ନିମନ୍ତେ ମିଥ୍ୟା ଯେ ପୁଣ କହଇ

ଏ ପଞ୍ଚ ମିଥ୍ୟାରେ ହୋ ସର୍ବଥା ପାପ ନାହିଁ ।

ପ୍ରାଣୀ ପ୍ରାଣ ରଖିବାକୁ ଯେଉଁ ମିଥ୍ୟା କହି

ଏ ମିଥ୍ୟା ପାପରେ ପ୍ରାଣୀ ନୁହନ୍ତି ନା ଦହି ।

ମିଥ୍ୟାହିଁ ହୁଅଇ ସତ ପ୍ରାଣୀ ରକ୍ଷା କଲେ

ସତ ମିଥ୍ୟା ସମ ପାପ ପ୍ରାଣୀ ନାଶ ଗଲେ ।

ବଉଳା ବୋଲଇ ପର ପ୍ରାଣ-ରକ୍ଷା ପାଇଁ

କହିଲେ ବଚନ ମିଥ୍ୟା ପାତକ ନୁହଇ ।

ଆପଣା ନିମନ୍ତେ ମିଥ୍ୟା କହିବାର ପାଇଁ

କଦାଚିତେ ମାତା ମୋର ଚିତ୍ତ ନ ବଳଇ

। ୨୯୫ ।

ଏକା ହୋଇ ଗର୍ଭରୁ ହୁଅଇ ପ୍ରାଣୀ ଜାତ

ଏକା ହୋଇ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ ହୁଅଇ ଗୋ ମାତ

ଏକା ହୋଇ ପ୍ରାଣୀ ଗୋ ଭୁଞ୍ଜଇ ଦୁଃଖ ସୁଖ

ସେ ଘେନି ସତ୍ୟରୁ ମୁଁ ଗୋ ନୋହିବି ବିମୁଖ ।

ସତ୍ୟେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଲୋକେ ଛନ୍ତି ଉଭା ହୋଇ

ସତ୍ୟରେ ସକଳ ଧର୍ମ ସର୍ବଦା ବସଇ ।

ସତ୍ୟରେ ଜନନି ଆଗୋ ସମୁଦ୍ରର ଜଳ

ସତ୍ୟରେ ସର୍ବଥା ସିନ୍ଧୁ ନ ଲଙ୍ଘଇ କୂଳ ।

ସତ୍ୟେ ବଳି ପୃଥିବୀ ବିଷ୍ଣୁର ହାଥେ ଦେଲା

ତ୍ରିଭୁବନ ତେଜି ରାଜା ପାତାଳେ ରହିଲା

। ୩୦୦।

ସତ୍ୟବାକ୍ୟେ ବଳି ରାଜା ପାତାଳ ଭୁବନ

ହରଷେ ରହିଛି ରାଜା ଚରଣେ ବନ୍ଧନ ।

ବିଂଝଗିରି ବଢ଼ିଥିଲା ଶତେ ଶୃଙ୍ଗ ଘେନି

ସତ୍ୟ କରାଇଲେ ଯେ ଅଗସ୍ତି ମହାମୁନି ।

ମୁନିଙ୍କ ସେ ଚିରିରାଜା ସତ୍ୟ ବାକ୍ୟ ଦେଲା

ଅଗସ୍ତି ବଚନେ ସେ ସର୍ବଦା ନିବର୍ତ୍ତିଲା ।

ସତ୍ୟ ଥିଲେ ନିଚେଁ ପ୍ରାଣୀ ସଙ୍ଗ ମୋକ୍ଷ ପାଇ

ସତ୍ୟରୁ ହୋଇଲେ ଭ୍ରଷ୍ଟ ନର୍କରେ ସମ୍ଭାଇ ।

ସତ୍ୟ କରି ନିସତ ଯେ ହୁଅଇ ମନରେ

ଲେପିତ ହୁଅଇ ପ୍ରାଣୀ ସେହି ପାତକରେ

। ୩୦୫ ।

ସତ୍ୟ କରି ପ୍ରାଣୀକି କରାଇ ଥାଇ ଆଶା

ସତ୍ୟ ଛାଡ଼ି ପୁଣି କହଇ ଆନ ଭାଷା ।

ସେ ପ୍ରାଣୀ ଅଥବା କେଉଁ ପାପ ନ ଅର୍ଜିଲା

ଚୋରବୃତ୍ତି କରି ଯେ ଆତ୍ମାକୁ ହତ କଲା ।

ସେ ଘେନି ସତ୍ୟ ଲଙ୍ଘି ମୁଁ କେମନ୍ତେ ରହିବି

ଆପଣା ଆତ୍ମାକୁ ପାପେ କେମନ୍ତେ ଦହିବି ।

ଆତ୍ମାଦ୍ରୋହ କରନ୍ତେ ମୁଁ ଆତ୍ମାକୁ ଭଣ୍ଡାଇ

ନିଚଏଁ ଘୋର ନରକେ ସମ୍ଭାଇବି ଯାଇ ।

ସତ୍ୟ ହିଁ ସେ ତୀର୍ଥ ଦୟା ଅଟଇ ସାଗର

ଅଗାଧ ନିର୍ମଳ ଶୁଦ୍ଧ ମହିମା ଯାହାର

। ୩୧୦ ।

ତହିଁ ସ୍ନାନ କଲେ ପାପୀ ପ୍ରାଣୀ ମୁକ୍ତ ହୋଇ

ପ୍ରାନ୍ତକାଳ ହୋଇଲେ ପରମ ଗତି ପାଇ ।

ସତ୍ୟରେ ପବନ ସର୍ବକାଳରେ ବହଇ

ସତ୍ୟରେ ଅଗ୍ନି ଦେବତା ସର୍ବଦା ଜଳଇ ।

ସତ୍ୟେ ଜଳ ବୃଷ୍ଟି କରୁଛନ୍ତି ପୁରନ୍ଦର

ସତ୍ୟେ ରବି ପ୍ରକାଶନ୍ତି ସକଳ ସଂସାର ।

ନାହିଁ ନାହିଁ ସତ୍ୟର ସମାନ ଧର୍ମ ନାହିଁ

ସତ୍ୟର ସମାନ କର୍ମ ଆଉ ଅଛି କାହିଁ ।

ସତ୍ୟର ସମାନେ ଆଉ ନାହିଁଟି ସମ୍ପତ୍ତି

ନାହିଁ ନାହିଁ ସତ୍ୟର ସମାନ ଆନ ଗତି

। ୩୧୫ ।

ସହସ୍ରେକ ଅଶ୍ୱମେଧ ତୁଳେ ବସାଇଲା

ଆର ଆଡ଼େ ବିଧାତା ଯେ ସତ୍ୟକୁ ରଖିଲା ।

ତୁଳରେ ବସାନ୍ତେ ସତ୍ୟ ଅଧିକ ହୋଇଲା

ଅଶ୍ୱମେଧ ସହସ୍ରେକ ସମାନ ନୋହିଲା ।

ସତ୍ୟ ସମ ସାଧୁଙ୍କର ତପ ନାହିଁ ଆନ

ସତ୍ୟହିଁ ସେ ସାଧୁଜନଙ୍କର ଦୃଢଜ୍ଞାନ ।

ସତ୍ୟ ଥିଲେ ପ୍ରାଣୀ ସର୍ବ କିଳ୍‍ବିଷ ନାଶଇ

ସତ୍ୟ ସମ ହିତ ଆନ ସର୍ବଥା ନୁହଇ

ସତ୍ୟହିଁ ସେ ସାଧୁଙ୍କର କଷିବାର ସ୍ଥାନ

ସତ ହିଁ ସେ ସାଧୁଜନଙ୍କର କୁଳଧନ

। ୩୨୦ ।

ଚାରି ଆଶ୍ରମରେ ସତ ଅଟଇ ବଲ୍ଲଭ

ସତର ସମାନେ ଆନ ନାହିଁ ନା ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ ।

ଯେଉଁ ସତ ପ୍ରସାଦେ ବସଇ ଦିବ୍ୟସ୍ଥାନେ

ସେ ସତକୁ ତ୍ୟାଗ କରି ରହିବି କେସନେ ।

ଯେଉଁ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଯାଇ ମିଛ ଘେନି ଦିନ

ଦୁଷ୍ଟଭାବେ ଜନ୍ତୁର ଯେ ଶୋଷନ୍ତି ଜୀବନ ।

ଆପଣାର ଭଲକୁ ଯେ ସର୍ବଦା ଇଚ୍ଛିବ

ସତ୍ୟହୀନ ନିର୍ଦ୍ଦୟକୁ ବିଶ୍ୱାସ ନ ଯିବ ।

ବଉଳା ସକଳ ଧର୍ମ ବିବିଧ ପ୍ରକାରେ

କହିଲା ସୁନ୍ଦରୀ ସର୍ବ ସଖୀଙ୍କ ଆଗରେ

। ୩୨୫ ।

ଧର୍ମରେ କରୁଛି ଇଚ୍ଛା ବଉଳା ସୁମୁଖୀ

ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ବଉଳା ବୋଲନ୍ତି ସର୍ବସଖୀ ।

ସୁରାସୁର ଯେତେକ କରନ୍ତି ସ୍ୱର୍ଗଭୋଗ

ବଉଳା ତୁ ସବୁଙ୍କର ମନସ୍କାର ଯୋଗ୍ୟ ।

ଯାଅ ଗୋ ବଉଳା ତୁ ସତ୍ୟରେ ଯାଇ ଭଜ

ଦୁଃଖେ ଦହି ନୁହ ଯାଇଁ ପ୍ରାଣ ବେଗେ ତେଜ ।

କି କହିବୁ କଲ୍ୟାଣୀ ଗୋ ତୋହର ଆଗରେ

ଯାଅ ତୁ ସତ୍ୟରେ ବହିଅଛୁ ଧର୍ମଭାର ।

ଯେଉଁ ତ୍ୟାଗ କରିଛୁ ଏ ସତ୍ୟଧର୍ମ ଚାହିଁ

ତୋତେ ତ୍ରଇଲୋକରେ ଦୁର୍ଲ୍ଲଭ କିଛି ନାହିଁ

। ୩୩୦ ।

ବଉଳା ସତ୍ୟଚାରିଣୀ ତୋର ଧର୍ମ ସତେ

ଅବିନାଶ ରୂପ କି ଦେଖିବୁ ଆମ୍ଭେ ତୋତେ ।

ନିର୍ମଳ ସର୍ବଦା ଚିତ୍ତ ଯାହାର ଅଟଇ

ସର୍ବଦା ବଉଳା ତାକୁ ଆପଦ ନ ଥାଇ ।

ଦେଖିଲା ବଉଳା ସର୍ବ ଗୋପ-ଗୋପୀଗଣ

ଗୋଷ୍ଠକୁ ସେ କଲା ଧେନୁ ତିନି ପ୍ରଦକ୍ଷିଣ ।

ଗୋଷ୍ଠର ଭିତରୁ ସେ ବଉଳା ଆଗ ହୋଇ

ଦେବଗଣମାନଙ୍କୁ ସେ କହଇ ବିନୋଇ ।

ଭୋ ପୃଥ୍ୱି ବରୁଣ ଅଗ୍ନି ରବି ନିଶାକର

ଦଶଦିଗ ଦେବ ନଦୀ ଗ୍ରହ ଗିରିବର

। ୩୩୫ ।

ପବନ ସହିତେ ଦୟା କରିବ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ

ପୁଣି ପୁଣି ଦଣ୍ଡବତ କରୁଛି ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ।

ଯେଝାର ପ୍ରଭାବରେ ସେ ସକଳ ଦେବଲୋକ

ରକ୍ଷାକର ଏହୁ ମୋର ଅନାଥ ବାଳକ ।

ମୋହୋର ବିଚ୍ଛେଦ ଦୁଃଖେ ଭୂମିରେ ଲୋଟଇ

ମୋତେ ଡାକି ଉଚ୍ଚସ୍ୱରେ ରୋଦନ କରଇ ।

ବାଳକ ମୋହର ବଚ୍ଛା ନ ଜାଣଇ କିଛି

କାନ୍ଦୁଅଛି ବଚ୍ଛା ମୋତେ ନ ପାରି ମୁରୁଛି ।

ସର୍ବ ଦେବ ସର୍ବ ସାଧୁଜନମାନଙ୍କର ମନ

ଦେଖନ୍ତି ସକଳ ଜନ୍ତୁ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ସମାନ

। ୩୪୦ ।

ଏ ଘେନି ମୁଁ ପୁଣ ପୁଣି କହୁଛି ଅପାର

ଅନାଥ ବାଳକ ମୋର ପ୍ରତିପାଳ କର ।

ସିଂହ ଆଦି ଅରଣ୍ୟେ ସକଳ ଜନ୍ତୁମାନେ

ଆଶ୍ରେ କରିଛନ୍ତି ଯେତେ ଦେବତା ଅରଣ୍ୟେ ।

ଅରଣ୍ୟରେ ଚରୁଥିବ ଅବଳ କୁମର

ଏ ମୋହୋର ବଚ୍ଛାକୁ ସକଳ ରକ୍ଷାକର ।

ପୁନାଙ୍ଗ ଅଶ୍ୱତ୍‍ଥ ଆମ୍ବ ଅଶୋକ ଅସନ

ସରଳ କିଂଶୁକ ଶାଳ ତମାଳ ଅର୍ଜୁନ ।

ଶୁଣ ତୁମ୍ଭେ ବନର ସକଳ ତରୁମାନ

କହୁଅଛି ବିକଳେ ବିନତି ମୋର ଘେନ

। ୩୪୫ ।

ଦୀନ ଦୁଃଖୀ ବାଳୁତ ଚିରନ୍ତେ ଏକା ହୋଇ

ଆହାର ନିମନ୍ତେ ଥିବ ବନସ୍ତେ ସମ୍ଭାଇ ।

ମୋର ଶୋକେ ଦୁଃଖିତ ଯେ ହୋଇଥିବ ବଚ୍ଛା

ଜନ୍ମକଲା ପୁତ୍ର ପ୍ରାୟେ କରିଥିବ ରକ୍ଷା ।

ମାତା ପ୍ରତିପାଳରୁ ବିଚ୍ଛେଦ ପୁତ୍ର ହୋଇ

ଦୀନ ଦୁଃଖୀ ବାଳକ ସେ ଅନାସ୍ତା ଅଟଇ ।

ଭୂମିରେ ଲୋଟୁଛି କାନ୍ଦି ଏହୁ ବାଳସୁତ ।

ମୋହର ନିମନ୍ତେ ବଡ଼ ହେଉଛି ଦୁଃଖିତ ।

ମୋହୋର ବାଳୁତ ଏ ବାଳକ ବୁଦ୍ଧି ଘେନି

ନିରନ୍ତରେ ଡାକୁଅଛି ଜନନି ଜନନି

। ୩୫୦ ।

ମାତା ଶୋକେ ଶରୀର ହେଉଛି ଅଚେତନ

କ୍ଷୁଧା * ପିବାସରେ ଆତ୍ମା ହେଉଛି ଦହନ ।

କ୍ଷୀରପାନ ବିକ୍ରକେ ସେ ନ ଜାଣଇ ଆନ

ମୋର ବିନୁ ଜଗତ ଦିଶୁଛି ତାକୁ ଶୂନ୍ୟ ।

ଚାରିଆଡ଼େ ଧାଉଁଛି ଡାକୁଛି ପୁଣ ପୁଣ

ବୋଲଇ ଜନନି କେ କରିବ ପୋଷଣ ।

ଭୀଷ୍ମେ କହୁଛନ୍ତି ଶୁଣ ଧର୍ମର କୁମର

ପୁତ୍ର ସେନେହରେ ବଶ ହୋଇଛି ଶରୀର ।

ଶୋକ ଅଗ୍ନି ଲାଗି ବଡ଼ ସନ୍ତାପ ପାଇଲା

ପୁତ୍ର ଦରଶନେ ଧେନୁ ନିରାଶ ହୋଇଲା

। ୩୫୫ ।

ବିଚ୍ଛେଦ ହୋଇଲା ଚିତ୍ରବାକୀ ପକ୍ଷୀ ପ୍ରାଏ

ଚାଲନ୍ତେ ଚରଣ ଘର ନ ପଡ଼ଇ ଥଏ ।

ଯେଉଁ ଠାରେ ଅଛି ବାଘ ଅରଣ୍ୟ ଭିତର

ବଉଳା ପ୍ରବେଶ ଯାଇଁ ହୋଇଲା ଆଗର ।

ବଦନ ବିସ୍ତାର କରି ଅଛି ମୃଗପତି

ଦେଖାଇ ତୀକ୍ଷଣ ଦନ୍ତ ଭୟଙ୍କର ମୂର୍ତ୍ତି ।

ବାଘକୁ ଦେଖିଣ ଧେନୁ ନିକଟକୁ ଗଲା

ଆଗେ ଉଭା ହୋଇ ଧେନୁ ଏମନ୍ତ କହିଲା ।

ଅଇଲି ହୋ ମୃଗପତି କତିକି ତୋହୋର

ସତ୍ୟ ଏ ବଚନେ ଆନ ନୋହିଲା ମୋହୋର

। ୩୬୦।

ହୁଅ ତୁ ତ୍ରିପୃତି ବାଘ ଶୁଣ ମୋ ବଚନ

ମୋହୋର ମାଏଁସ ଖାଇ ବଞ୍ଚ ଆଜି ଦିନ ।

ଏ ତୋହୋର ଶରୀର ଯେ ପଞ୍ଚୁ ଆତ୍ମାଭୂତ

ମୋହୋର ମାଏଁସ ଦେଇ କର ତୁ ତ୍ରୁପତ ।

ବ୍ୟାଘ୍ର କହୁଅଛି ସୁଖେ ଅଇଲୁ କଲ୍ୟାଣି

ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ବଉଳା ପ୍ରମାଣ ତୋର ବାଣୀ ।

ସତ୍ୟଧର୍ମ ବଉଳା ଯାହାର ତହିଁ ଥାଇ

କିଞ୍ଚିତ ଆପଦ ହିଁ ତାହାକୁ ନ ଲାଗଇ

ବଉଳା ତୁ ସତ୍ୟ କଲୁ ଏହି ଅରଣ୍ୟରେ

ବୋଇଲୁ ହୋଇବି ଆସି ତୋହୋର ଆଗରେ

। ୩୬୫ ।

ଏ କଥା ତ କଉତୁକ ହୋଇଲା ଗୋ ମୋତେ

ମୃତ୍ୟୁକୁ ନ କଲୁ ଭୟ ଅଇଲୁ କେମନ୍ତେ ।

ତୋହୋର ଏ ସତ୍ୟଧର୍ମ ଦେଖିବା ନିମନ୍ତେ

ବୋଇଲି ଗୋ ବେଗେ ଯାଇ ଆସ ଯା ତୁରିତେ ।

ମାଏଁସ ଭକ୍ଷନ୍ତି ଯେ ହିଂସ୍ରକ ଜନ୍ତୁମାନେ

ତାହାର ଆଗରୁ ବଞ୍ଚି ଯାଆନ୍ତି କେସନେ ।

ଅପୂର୍ବ କଉତୁକ ଦେଖିଲି ଗୋରୁ ଆଜ

ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗେ ସତ୍ୟଧର୍ମ ରହିଲା ତୋ ଆଜ ।

ମୋତେ ଯେଉଁ ସତ୍ୟ ବାକ୍ୟ ଯାଇଉଥିଲୁ ଦେଇ ।

ସେ କଥାରୁ ମୁକତ ହୋଇଲୁ ନିଚେଁ ଗାଈ

। ୩୭୦ ।

ସତ୍ୟରେ ସକଳ ଲୋକେ ପାଉଛନ୍ତି ଶୋଭା

ସତ୍ୟରେ ସକଳ ଧର୍ମ ହୋଇଅଛି ଉଭା ।

ଜ୍ଞାନ ମୋକ୍ଷ ବସଇ ସେ ସତ୍ୟର ଭିତର

କି କହିବା ସର୍ବ ସୁଖ ଅଛି ସତ୍ୟର ।

ସତ୍ୟରେ ଦେବତାମାନେ ତ୍ରିପୁତ ହୁଅନ୍ତି

ସତେ ପିତୃଲୋକମାନେ କଲ୍ୟାଣ କରନ୍ତି ।

ସତ୍ୟରେ ସନ୍ତୋଷ ହୋନ୍ତି ସିଦ୍ଧ ଋଷିମାନେ

ସର୍ବଦା ବସନ୍ତି ସେ ଯେ ସତ୍ୟ ଥିଲା ସ୍ଥାନେ ।

ଯହିଁ ତୁ ବଉଳା ଧେନୁ କରୁଅଛୁ ସ୍ଥିତି

ଧନ୍ୟ ସେହୁ ଗାଈମାନେ ଧନ୍ୟ ସେହୁ ପୃଥ୍ୱୀ

। ୩୭୫ ।

ଧନ୍ୟ ସେହୁ ଦେଶ ସେ ବଚନେ ନୋହେ କହି

ତୁ ସତ୍ୟବାଦିନୀ ଧେନୁ ଯହିଁ ଅଛୁ ରହି ।

ଚନ୍ଦ୍ରସେନ ରାଜା ଧନ୍ୟ ହୋଇଲା ଗୋ ସେହି

ସୁଭାଗୀ ବଉଳା ଯାର ରାଜ୍ୟେ ଅଛୁ ରହି ।

ଧନ୍ୟ ସେ ନଗର ତାର ଧନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରିଗଣ

ଧନ୍ୟ ରାଇଜ ତରୁ ଧନ୍ୟ ଲତା ତୃଣ ।

ଭ୍ରମନ୍ତେ ବଉଳା ତୋତେ କରନ୍ତି ଦର୍ଶନ

ଦର୍ଶନମାନ୍ତ୍ରକେ ପାପ କରନ୍ତି ଦହନ ।

ଧନ୍ୟ ସେହୁ ପ୍ରାଣୀ ସେ ଗୋ ହୋଇଲେ କୁତାର୍ଥ

ଧନ୍ୟ ସେହୁ ପ୍ରାଣୀ କଲେ ସକଳ ସୁକୃତ

। ୩୮୦ ।

ଜନମ ସଫଳ ନିଶ୍ଚେ ହୋଇଲା ତାହାର

ଯେ ତୋହର କ୍ଷୀର ପ୍ରାଣୀ କରନ୍ତି ଆହାର ।

ମୃଗପତି ଦେଖିଲାକ ବଉଳାର ସତ

ପୁଣି ପୁଣି ବିସ୍ମୟ ସେ ହୋଇଲା ବହୁତ ।

ମୃଗପତି କହେ ମୋର ଚିତ୍ତକୁ ଅଇଲା

ନିଶ୍ଚୟ ବିଧାତା ମୋତେ ଉପଦେଶ ଦେଲା ।

ବଉଳାର ସତ ଯାହା ଦେଖିଲି ନୟନେ

ପ୍ରାଣ ରଖିବାକୁ ମୋର ନ ରୁଚଇ ମନେ ।

ଆଜଠାରୁ ଧର୍ମ କର୍ମ ନିଶ୍ଚୟ କରିବି

ଅର୍ଜିଛି ଯେତେକ ପାପ ନିଶ୍ଚୟ ଦହିବି

। ୩୮୫।

ସହସ୍ର ସହସ୍ର ଜୀବ ପ୍ରାଣେ ଅଛି ମାରି

ସହସ୍ର ସହସ୍ର ଜୀବ ଭକ୍ଷିଲି ସଂହରି ।

ଧର୍ମର ନିମନ୍ତେ ଗୋରୁ ତେଜିଲା ଜୀବନ

ମୁଁ କେଉଁ ଗତିକି ଅବା କରିବି ଗମନ ।

ମୁଁ ଯେ ପାପୀ ଦୁରାଚାର ନିର୍ଦ୍ଦୟ ଶରୀର

ନିରନ୍ତରେ ଜୀବବଧ କଲି ମୁଁ ଅପାର ।

ଦୁଷ୍କର ପାତକମାନ କରି ମନ୍ଦମତି

କେଉଁ ଲୋକ ପାଇବି ମୁଁ କେଉଁ * ଗର୍ଭଗତି ।

ନାନ ତୀର୍ଥମାନଙ୍କୁ ମୁଁ ଗମନ କରିବି

ପାପମାନ ନାଶି କାଏ ଶୋଧନ କରିବି

। ୩୯୦।

ପର୍ବତ ଉପରୁ ପଡ଼ି ତେଜିବି ଜୀବନ

ନୋହିଲେ ପ୍ରବେଶ ମୁଁ ହୋଇବି ହୁତାଶନ ।

ବିବିଧ ପ୍ରକାରେ ମିଁ ଯେ ଶୁଖାଇବି କାଏ

ତୃଷାର ସମୟେ ଯେ ଅଳ୍ପ ଜଳ ପ୍ରାଏ ।

ଶୁଣ ତୁ ବଉଳା କାର୍ଯ୍ୟ ତପସ୍ୟା ମୋହୋର

ତପେ କାଏ ଶୋଧି ସିଦ୍ଧ କରିବି ଶରୀର ।

କେହୁଣି ଦିଗକୁ ମୁଁ ଯେ କରିବି ଗମନ

କରିବି ତପସ୍ୟା ସିଦ୍ଧ ଧ୍ୟାଇ ଅଛି ମନ

। ୩୯୫ ।

ବଉଳା କହଇ ମୃଗପତି ମୁଖ ଚାହିଁ

ଯେଉଁ ଯୁଗ ଯେଉଁ ଧର୍ମ କଲେ ପାପ ଦହି ।

ସତ୍ୟଯୁଗେ ତପସ୍ୟା ତ୍ରେତୟାଯୁଗେ ଜ୍ଞାନ

ଦ୍ୱାପରେ ବିବଧ ଯଜ୍ଞ କଳିଯୁଗେ ଦାନ ।

ସବୁ ଦାନ ଭିତରେ ଉତ୍ତମ ଦାନ ଯାହା

ଶୁଣ ମୃଗପତି ମୁଁ କହିବି ତୋତେ ତାହା ।

ସମସ୍ତ ଜୀବକୁ ଯେ ଅଭୟ ଦାନ ଦେଇ

ଆନ ଦାନ ତାହାକୁ ଯେ ସମାନ ନୁହଇ ।

ସ୍ଥାବର ଜଙ୍ଗମ କୀଟ ପତଙ୍ଗ ସହିତେ

କାହାକୁହିଁ ହିଂସା ବୁଦ୍ଧି ନାହିଁ ଯାର ଚିତ୍ତେ

। ୪୦୦ ।

ଶାପରୁ ମୁକତ ସେ ଯେ ହୁଅଇ ଅବଶ୍ୟ

ପରମ ବ୍ରହ୍ମରେ ଯାଇ ହୁଅଇ ପ୍ରବେଶ ।

ଅହିଂସାର ସମାନ ଧର୍ମ ନାହିଁ ଆନ

ତପସ୍ୟା ଅଧିକ ନାହିଁ ଅହିଂସା ସମାନ ।

ମହାଯୋଗବୃକ୍ଷରେ ଅହିଂସା ତହିଁ ଶାଖା

ବିବେକ-କୁସୁମ ମୁକ୍ତି-ଫଳ ଦେଇ ଦେଖା ।

ତ୍ରିବିଧ ତାପରେ ଯେ ତାପିତ ସର୍ବପ୍ରାଣୀ

ଯଜ୍ଞ ତରୁବରକୁ ଅହିଂସା କଲା ଜାଣି ।

ପୁଣି ସେ ସଂସାର-ଦୁଃଖେ ନୁହଇ ଦୁଃଖିତ

ପରମ ନିର୍ବାଣ ପାଇ ହୁଅଇ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ

। ୪୦୫ ।

ସତ୍‍ସଙ୍ଗ କରୁଛି ମୁଁ କହି ଏହୁ କଥା

ଏହି ସେ ପରମ ଲାଭ ଅଟଇ ସର୍ବଥା ।

ତୁହି ତ ସକଳ ଧର୍ମ ଜାଣୁ ମହାବଳ

ବୁଦ୍ଧି ମୋର ଜାଣିଲାକୁ ପୁଚ୍ଛିଲୁ ସକଳ ।

ବଉଳା ବଚନେ ବ୍ୟାଘ୍ର କହୁଅଛି ପୁଣ

ତୁ ସତ୍ୟବାଦିନି ! ମୋର ପୂର୍ବ କଥା ଶୁଣ ।

ପୂର୍ବେ ଶାପ ଦେବତାଏ ଦେଲେ ମୋତେ କୋପେ

ମର୍ତ୍ତ୍ୟମଣ୍ଡଳରେ ରହ ବନପତି ରୁପେ ।

ତାହାଙ୍କର ଶାପେ ମୋର ଜ୍ଞାନ ଗଲା ନାଶ

ଘୋର ଜନ୍ତୁ ବଧରେ ମୁଁ ହୋଇଲି ପ୍ରବେଶ

। ୪୧୦ ।

ସାଧୁସଙ୍ଗ ଉପଦେଶ ପାଇଲି ତୋହୋରି

ପୂର୍ବଜ୍ଞାନ ସୁମରଣ ହୋଇଲା ମୋହୋରି ।

ଶାପରୁ ମୁକତ ହୋଇ ଆଜ ଅପ୍ରମାଦେ

ପବିତ୍ର ହୋଇଲି ଧେନୁ ତୋହୋର ପ୍ରସାଦେ ।

ଯାଅ ତୁ ବଉଳା ତୋଷ ହୋଇଲି ଗୋ ତୋତେ

ଆନନ୍ଦେ ଗୋଷ୍ଠରେ ରହ ନନ୍ଦନ ସହିତେ ।

ତୁ ଯେ ସତ୍ୟ ବଉଳା ଅଚଳକଲୁ ମତି

ପ୍ରାପତ ହୋଇବ ତୋତେ ଯେଉଁ ଶୁଭଗତି ।

ଯୋଗ ଆଶ୍ରେ କରି ସେ ବସିଲା ମୃଗପତି

ପରମ ବ୍ରହ୍ମରେ ନେଇ ଖଟାଇଲା ମତି

। ୪୧୫ ।

ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ ଧାରଣେ ବସିଲା ମହାବଳୀ

ଦେହତ୍ୟାଗ କରି ସେ ସ୍ୱର୍ଗକୁ ଗଲା ଚଳି ।

ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମା ହୋଇଲା ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ

ଆନନ୍ଦ ହୋଇଲା ବଡ଼ ଅଇଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ପାଇ ।

ମହାବିମାନରେ ଯାଇଁ ବସିଲା ଆପଣ

ବେଢି ସେବା କରୁଛନ୍ତି ଆପସରାଗଣ ।

ଦେଖିଲା ଶରୀର ତେଜି ବସିଲା ବିମାନେ

ଦେଖି ଧେନୁ ପରମବିସ୍ମୟ ହେଲା ମନେ ।

ହରଷେ ବଉଲା ଧେନୁ କାଏ ପୃଷ୍ଟ କରି

ଗୋକୁଳେ ପ୍ରବେଶ ଯାଇ ହୋଇଲା ସୁନ୍ଦରୀ

। ୪୨୦ ।

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ଧେନୁ ଆପଣା ଗୋଷ୍ଠର

ବ୍ୟାଘ୍ର ସଙ୍ଗେ ସଂବାଦ ସେ ଯେବଣ ପ୍ରକାର ।

ମାତା ସଖୀଜନ ସୃତ ସବୁଙ୍କର ପାଶେ

ସମସ୍ତ କହିଲା ଧେନୁ ପରମ ହରଷେ ।

ଏକ ଠାବ ହୋଇ ଧେନୁ ଜନନୀତନୟ

ପାଇଲା ପରମ ପ୍ରୀତି ହୋଇଲା ନିର୍ଭୟ ।

ଗୋଧନେ ବୃଷଭେ ସେ ଗୋପାଳେ ଗୋପୀଜନେ

ହରଷେ ରହିଲା ଧେନୁ ଉତ୍ତମ ଭୁବନେ ।

ରହିଲା ଅନେକ କାଳ ସତ୍ୟର ପ୍ରସାଦେ

ଗୃହେ ବନେ ଭ୍ରମଇ ଆନନ୍ଦେ ଅପ୍ରମାଦେ

। ୪୨୫ ।

ଏଥୁ ଅନନ୍ତରେଣ ଅନେକ କାଳ ଗଲା

ତହୁଁ ସେ ସତ୍ୟବାଦିନୀ ଯେଉଁ କୃତ୍ୟ କଲା ।

ସକଳ ଗୋକୁଳ ଘେନି ଗଲା ତା ସଙ୍ଗତେ

ସକଳ ଗୋପୀ ଗୋପାଳ ନୃପତି ସହିତେ ।

ଗୋରୁ ସେ ଯେତେକ ଥିଲେ ଘେନିଲା ସଙ୍ଗତେ

ପକ୍ଷୀ କୀଟ ତରୁ ତୃଣ ଲତାଦି ସହିତେ ।

ଭୀଷ୍ମ ଦେବ କହନ୍ତି ଶୁଣ ତୁ ଧର୍ମସୁତ

ତହୁଁ ସେ ବଉଳା ଧେନୁ କଲା ଯେଉଁ କୃତ୍ୟ ।

ସର୍ବଜନ ତ୍ରିପୃତି କରିଣ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଘେନି

ଚଳଇ ଆକାଶ ପଥେ ସେ ସତ୍ୟବାହିନୀ

। ୪୩୦ ।

ସଂପତ୍ତିରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଅସଂଖ୍ୟ ବିମାନ

ବଉଳାବିମାନ ବେଢି କରନ୍ତି ଗମନ ।

ଅସଂଖ୍ୟ ବିମାନ ବେଢି ବଉଳାସୁନ୍ଦରୀ

ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱପଥେ ଗମିଲା ସ୍ୱର୍ଗକୁ ପଛ କରି ।

ଭୀଷ୍ମଦେବ କହନ୍ତି ଶୁଣ ତୁ ନୃପବର

ବଉଳାର ମହିମା ଦେବଙ୍କୁ ଅଗୋଚର ।

ଗୋଲୋକ ଅଟଇ ସର୍ବ ଭୁବନ ଉପରେ

ସତ୍ୟଧର୍ମେ ବଉଳା ବସିଲା ଗୋଲକରେ ।

ବିବିଧ ଭୋଗରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ ନୋହେ ଆନ

ଅସଂଖ୍ୟ ଅମୃତମୟ ଅଟଇ ସେ ସ୍ଥାନ

। ୪୩୫ ।

ସର୍ବଜନ ସହିତେ ଭ୍ରମର ପୁଣ୍ୟ ବଳେ

ମହାପ୍ରଳେ ପରିଯାନ୍ତେ ରହିଲା ଅଚଳେ ।

ତୁ ହୋ ଧର୍ମରାଜା ଯାହା ପଚାରିଲୁ ମୋତେ

ସତ୍ୟବଚନର ଫଳ କହିଲି ମୁଁ ତୋତେ ।

ଯେ ଏହା ପଢ଼ଇ ଯେ ଶୁଣଇ ଧର୍ମ କଥା

ସ୍ୱର୍ଗ ଭୁବନରେ ପ୍ରାଣୀ ବସଇ ସର୍ବଥା ।

ପିତା ପୁତ୍ର ବନ୍ଧୁ ସୁତା ସେବକ ଯେ ନାରୀ

ଶୁଣନ୍ତେ ବିଚ୍ଛେଦ ଦୁଃଖ ନୁହଇ କାହାରି ।

ପ୍ରଭାତେ ପଢ଼ନ୍ତି ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ପୂର୍ଣ୍ଣିମୀରେ

ସଂଶୟ ନକରି ସେ ବସନ୍ତି ସ୍ୱର୍ଗପୁରେ।

। ୪୪୦ ।

ଗୋଷ୍ଠେ ଯେ ପଢ଼ଇ ଗୋରୁ ବଢ଼ଇ ତାହାର

କ୍ଷେତେ ଯେ ପଢ଼ଇ ଶସ୍ୟ ହୁଅଇ ଅପାର ।

ବଉଳା ଚରିତ ଗୃହ ମଧ୍ୟେ ଯେ ବଢ଼ଇ

ଧନ ପୁତ୍ର ସଂପତ୍ତି ଯେ ବହୁତ ବଢ଼ଇ ।

ପଢ଼ନ୍ତେ ନାଶଇ ଦେବଦୋଷ ଗ୍ରହଦୋଷ

ସଂକଟ ଦୁର୍ଗମ ବନେ ପଢ଼ିବ ଅବଶ୍ୟ ।

ପଢ଼ନ୍ତେ ରାତ୍ରଦିବସେ ନାଶ ଯାନ୍ତି ଭୟେ

ନାଶଇ ଦୁଷ୍ଟର ସଙ୍ଗ ଶତ୍ରୁ ଯାନ୍ତି କ୍ଷୟ ।

ଶୁଣନ୍ତେ ବନ୍ଧ୍ୟାର ହୋଏ ପୁତ୍ର ଉତପତ୍ତି

ନିଜ ପତି ସଙ୍ଗେ ନାରୀ ସମ୍ପତ୍ତି ଭୁଞ୍ଚନ୍ତି

। ୪୪୫ ।

ବଉଳା ଚରିତ ଯେବେ କୁମାରୀ ପଢ଼ଇ

ପୁଣ୍ୟବନ୍ତ ପତି ତାକୁ ପ୍ରାପତ ହୁଅଇ ।

ପୁରୁଷ ହେଉ କି ସ୍ତିରୀ ଶୁଣନ୍ତି ଏ କଥା

ଦୁଃଖୀ ହୋଇଥିଲେ ସୁଖୀ ହୁଅଇ ସର୍ବଥା ।

ଗୋଷ୍ଠ ମଧ୍ୟେ ପଢ଼ଇ ଯେ ସକଳ କର୍ମରେ

ଗୋରୁବୃନ୍ଦ ବଢ଼ଇ ବସଇ ଗୋରୋକରେ ।

ଇତିହାସେ ବଉଳା ବ୍ୟାଘ୍ର ସମ୍ବାଦ ବାଣୀ

ଭାଷାରେ ରାଜା ଗୋବିନ୍ଦ ପ୍ରକାଶିଲେ ଆଣି ।

ମାଗଇ ରାଜା ଗୋବିନ୍ଦ ଶରଣ ତାହାର

ପାପୀ ବ୍ୟାଘ୍ର ନିସ୍ତରିଲା ଦର୍ଶନେ ଯାହାର

। ୪୫୦ ।

ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧି ବିନାଶି ଗୋ ଦୁର୍ଗତି ପାରି କର ।

ଗୋପୀଏ ବୋଇଲା ଶୁଣ ଶୁଣ ଗୋ ମିତଣି

ଚାରି ଯୁଗେ ତାହାର ଗୋ ଦୃଷ୍ଟ-ପଣ ଶୁଣି ।

ଶଙ୍ଖାସୁର ବୋଲି ଦଇତେ ଗୋ ପୂର୍ବେ ଥିଲା

ବ୍ରହ୍ମା ତହୁଁ ବେଦ ହରି ଜଳରେ ପଶିଲା ।

ବ୍ରହ୍ମାର ଗୁହାର ଶୁଣି ଗଲା ତାର ପାଇଁ

କୃଷ୍ଣର ସଙ୍ଗତେ ତାର ବଇରିତା ନହିଁ ।

ଧରିଲା ସଜନି ସେ ଗୋ ମତ୍ସ୍ୟ ଅବତାର

ଗାୟନ କରନ୍ତି ଯାହା ଶୟଳ ସଂସାର

। ୫।

ଶଙ୍ଖ ଚକ୍ର ଗଦା ପଦ୍ମ ଶୋହେ ଚାରିଭୁଜେ

ଜଳର ଭିତରେ ଗୋ ପଶିଲେ ଦେବରାଜେ ।

ପରଶତ୍ରୁ ଜଳେ ଗୋ ମାଇଲେ ଶଙ୍ଖାସୁର

ବେଦ ଦେଇ ବ୍ରହ୍ମାର ସନ୍ତାପ କଲା ଦୂର ।

ପୁଣି ଦୃଷ୍ଟପଣେ ସେ ଗୋ କୁର୍ମରୂପ ଧରି

ପୃଷ୍ଠରେ ବହିଲା ଗୋ ମନ୍ଦର ନାମେ ଗିରି ।

କ୍ଷୀରଜଳ ମନ୍ଥନ ଗୋ କଲା ତାର ବୃଦ୍ଧି

ତହୁଁ ଉପୁଜିଲା ଗୋ ବିବିଧ ମଉଷୋଧୀ ।

କାଳକୂଟ ବିଷ ଭୁଞ୍ଜାଇଲା ତ୍ରିପୁରାରି

ଆପେଣେ ହରିଲା ଗୋ କମଳା ନାମେ ନାରୀ

। ୧୦।

ପୁଣି ଦୃଷ୍ଟପଣେ ଗୋ ବରାହରୁପ ଧରି

ଆଣ୍ଠୁଯାଏ ହୋଇଲା ଅଗାଧ ସିନ୍ଧୁ ବାରି ।

ହିରଣ୍ୟାକ୍ଷ ଦଇତକୁ ପ୍ରାଣେ ନାଶ କରି

ଦନ୍ତମୁନେ ଧଇଲେ ଅଖିଳ ବସୁନ୍ଧରୀ ।

ତହୁଁ ପୁଣ ଧଇଲା ଗୋ ନରସିଂହ-କାଏ

ନାଗଲୋକ କମ୍ପିଲେ କମ୍ପନ୍ତି ଦେବତାଏ ।

*ପ୍ରଳୟ ଦଇତ ଥିଲା କଶ୍ୟପ କୁମାର

ତ୍ରିଭୁବନେ ସମାନ ଗୋ ନାହିଁ ବଳିଆର ।

ବଜ୍ରଧର କୁବେର ବରୁଣ ଯମ ରାଏ

ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟ ପବନ ଅନେକ କଲେ ଭଏ

। ୧୫।

ଛାଡିଲେ ଯେ ଯାହା ସ୍ଥାନ ଲୁଚାଇଲେ କାଏ

ମର୍ତ୍ତ୍ୟପୁରେ ଭ୍ରମିଲେ ସାମାନ୍ୟ ଜନ ପ୍ରାଏ ।

ପ୍ରହଲାଦ ହୋଇଲା ଗୋ ତାହାର ନନ୍ଦନ

ରାତ୍ରଦିବା କଲା ହରି-ଚରଣେ ବନ୍ଦନ ।

ହରି-ସେବା ନିଷେଧ ଗୋ ପିତା ତାର କଲା

ବଚନ ଭାଙ୍ଗନ୍ତେ ଗୋ ବହୁତ ଶାସ୍ତି ଦେଲା ।

ତଥାପି ନ ପାଶୋରିଲା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣର ନାମ

ନିରନ୍ତରେ ହରିଙ୍କି ଭଜିଲା ଅବିଶ୍ରାମ ।

ପରମ ଭଗତ ଗୋ ଅଟଇ ପ୍ରହଲାଦ

କୃଷ୍ଣ ଗୁଣି ଅନ୍ୟ ବାଣୀ ନ ଲାଗଇ ସ୍ଵାଦ

। ୨୦।

ଭୃତ୍ୟ ଅପମାନ ସେ ଗୋ ନ ପାରିଲା ସହି

ସ୍ତମ୍ଭରୁ ବାହାର ଗୋ ନୃସିଂହରୁପ ହୋଇ ।

ଆସ୍ଥାନ ଉପରେ ଗୋ ଦଇତ ଥିଲା ବସି

ନୃସିଂହ ବିଜୟେ ଗୋ ଆଗରେ ତାର ଆସି ।

*ପ୍ରଳୟ-ପ୍ରବଳ

ଟହ ଟହ ଶବଦ ବଦନ ବିକରାଳ

ଲହ ଲହ ଜିହ୍ନା ଗୋ ଭ୍ରମାଇ ଅନ୍ତରାଳ ।

ଦନ୍ତ ରଟମଟ ଗୋ ବିକଟ ଝଟ ଝଟ

ତ୍ରିଭୁବନ କମ୍ପିଲା ଶବଦ ଘଟ ଘଟ ।

ଲାଙ୍ଗୁଡ ବିଘାତେ ଗୋ ପର୍ବତ ହୋଏ ଚୁରି

ଶିରେ କର ଦେଇ ଗୋ କମ୍ପଇ ବସୁନ୍ଧରୀ

। ୨୫।

ଆକାଶେ ମୁକୁଟ ଗୋ ପରମ ତେଜୋମୟ

ନୃସିଂହ ସୁମରନ୍ତେ କରଇ ଜୟ ଜୟ ।

କୁଳିଶ- କଠିନ ଗୋ ତୀକ୍ଷଣ ଦନ୍ତପନ୍ତି

ବସନ୍ତେ କିଂଶୁକକତି ତେମନ୍ତ ଦିଶନ୍ତି ।

ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅଟଇ ତାହାର ବେନି ଆଖି

ସୂର୍ଯ୍ୟଚକ୍ଷୁ ଘେନିଣ ଗୋ ଦଇତକୁ ଦେଖି ।

ଚନ୍ଦ୍ର ଚକ୍ଷୁ ଘେନି ପ୍ରହଲାଦକୁ ଅନାଇ

ଭଗତଚିତ୍ତ ଆନନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ ।

ରଥୀ ମହାରଥ ଅତିରଥମାନେ ଥିଲେ

ଯେ ଯାହାର ଶାସ୍ତ୍ର ସେ ହରିଙ୍କି ପ୍ରହାରିଲେ

। ୩୦।

ମାୟାବନ୍ତ ଦଇତ ଆକାଶପଥେ ଗଲେ

ଜଳଧାରା ଅନଳ ପର୍ବତ ବୃଷ୍ଟି କଲେ ।

ଯେତେ ଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରହାର ଗୋ କଲେ ମହାବୀରେ

ବେଢି ତାଙ୍କୁ ପଡିଲେ ଗୋ ଯୋଜନ ଆକାରେ ।

ସକଳ ଶହସ୍ର * ଯହୁଁ ହୋଇଛି ପ୍ରକାଶ

କେଉଁ ଶସ୍ତ୍ର ଏ ଯେ ଗୋ କରିବ ତାଙ୍କୁ ନାଶ ।

ଅତିଦୀର୍ଘ ବର୍ତ୍ତିୁଳ ଗୋ ବଳବନ୍ତ କାଏ

ସୁରଗଣ ଗନ୍ଧର୍ବଙ୍କୁ କରାଇଛି ଭଏ ।

* ଶହସ୍ର-ଶସ୍ତ୍ର

ତାହାକୁ ନିକଟ ଗୋ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯହୁଁ ଦିଶି

କାଳାନଳ ଶକତି ପ୍ରହାର କଲା ହସି

। ୩୫।

ଶକତିର ତେଜ ସଖି ତ୍ରିଭୁବନ ଗ୍ରାସି

ନୃସିଂହ ହୁଙ୍କାରନ୍ତେ ହୋଇଲା ଭସ୍ମରାଶି ।

ବଳବନ୍ତ ସିଂହ କି ଗ୍ରାସିଲା ବାଳସୂର୍ଯ୍ୟ

ବେନି କରେ ଆକଷଲା ଦିତିର ତନୁଜ ।

ଶଙ୍ଖ ଚକ୍ର ସଖି ଗୋ ଭୂଷିତ ବେନି କର

ସଭାରେ ଶୁଭିଲା ଗୋ ହରିଙ୍କି ମାର ମାର ।

ତ୍ରିଭୁବନେ ବିଜୟୀ ଗୋ ହିରଣ୍ୟ କଶିପୁ

ଜନୁରେ ପକାଇ ତାର ବିଦାରିଲେ ବପୁ ।

ପୁତ୍ରଛଳ ବହିଲା ପିତାକୁ କଲା ନାଶ

ପ୍ରହଲାଦ ପାଇଲା ବୈକୁଣ୍ଠପୁରେ ବାସ

। ୪୦।

ଦୁଷ୍ଟପଣେ ଗଲା ଗୋ ବାମନ ରୂପ ଧରି

ଯଜ୍ଞ କରୁଥିଲା ବଳି ଦେବଙ୍କ ଅଇରି ।

ଦ୍ଵାରରେ ପ୍ରବେଶ ତାର ହୋଇଲେ ବାମନ

ମଧୁର ଶୁଭଇ ସାମବେଦର ଗାୟନ ।

ବେଦ ଶୁଣି ପୁଲକ ଶରୀର ରାଏ ବଳି

ଆନନ୍ଦେ ନୟନୁ ତାର ଅଶ୍ରୁ ଜଳ ଗଳି ।

ବୋଇଲା ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଛାମୁକୁ ମୋର ଆଣ

ଆଜ୍ଞା ପାଇ ଭିତରକୁ ନେଲେ ସେହି କ୍ଷଣ ।

ଇନ୍ଦୀବରଲୋଚନ ମୋଚନ ଭବଭୟେ

ଚରଣେ ପଡିଲା ବଳି ଅଶକତ କାୟେ

। ୪୫।

ଉଠି ବଳି ରାଜା ବେନି କରପତ୍ର ଯୋଡି

ମସ୍ତକେ କପାଳରେ ହୃଦରେ ତାର ଧୂଳି ।

ବୋଲଇ ବ୍ରାହ୍ମଣ ମାଗ ଚିତ୍ତ ସ୍ଥିର କରି

ବସ୍ତ୍ର ଅଳଙ୍କାର ରାଜ୍ୟ ପ୍ରାଣ ଆଦି କରି ।

ହସ୍ତୀ ଅଶ୍ଵ ରଥ ଏ ଭଣ୍ଡାର ପରିବାରୀ

ମଣି ରତ୍ନ କନ୍ୟାରତ୍ନ ଯେ ତୋର ବିଚାରି ।

ତୋର ପରା ସଦପାତ୍ର କାହିଁ ମୁ ପାଇବି

ତୁ ଯାହା ମାଗିବୁ ବିପ୍ର ନାହିଁ ନ କରିବି ।

ଭୃଗୁସୁତ କହନ୍ତି ତୁ ଶୁଣ ବଳି ରାଏ

ଦେବକାର୍ଯ୍ୟେ ବାସୁଦେବ କରିଛି ବିଜଏ

। ୫୦।

ବିଶ୍ଵାସ ନ ଯାଅ ରାଜା ବାମନ ବ୍ରାହ୍ମଣ

ବଚନ ହାରିଲେ ତୁ ହାରିବୁ ବଡ଼ପଣ ।

ମାୟାଧର ମାୟା ତୁ ହୋ ନ ପାରିବୁ ଜାଣି

ଦାନ ଘେନି ସମ୍ପଦ ହରିବ ଏହି କ୍ଷଣି ।

କହନ୍ତି ରାଜନ ବଳି ଶୁଣ ମହାଗୁରୁ

ନାରାୟଣ ଜାଣି ତୁ ନିଷେଧ କିମ୍ପା କରୁ ?

ଯଜ୍ଞ ଦାନ କରି ଯାର ସନ୍ତୋଷ ନିମନ୍ତେ

ମହାଲାଭ ଜାଣି ଯୋଗୀ ଧରିଛନ୍ତି ଚିତ୍ତେ ।

ସେ ହରି ଘେନିବ ଗୁରୁ ମୋର ତହୁଁ ଦାନ

ସତେ କି ହୋଇବ ମୋର ଏଡେ ବଡ ପୁଣ୍ୟ

। ୫୫।

ମନ୍ତ୍ରୀର ବଚନ ରାଜା ଅନାଦର କରି

ଶଙ୍ଖରେ ପୂରାଇଲା ପବିତ୍ର ଗଙ୍ଗାବାରି ।

ସତ୍ୟ କରାଇଲା ତାକୁ ସଙ୍କଳ୍ପ କରାଇ

ତିନିପଦ ଭୂମି ଦାନ ମାଗିବାର ପାଇଁ ।

ଛନ୍ଦ ନ ଜାଣିଲା ଗୋ ବଚନ ବଳି ଦେଲା

ତିନିପାଦ ମାଗି ତ୍ରିଭୁବନ ତାର ନେଲା ।

ଚରଣ ଭରାଏ ବଳି ପାତାଳକୁ ଗଲା

ସହସ୍ରଲୋଚନକୁ ଗୋ ସ୍ଵର୍ଗ ଭୋଗ ଦେଲା ।

ଦଣ୍ଡିଅଛି ବଳି କି ଗୋ ମଣ୍ଡିବଇ ସେହି

ଚରଣ ଛୁଇଁଲା ବଳି ଧନ୍ୟ ତାର ଦେହୀ

। ୬୦।

ତେଡେ ମହଦନୀଙ୍କ ଗୋ ଦୃଷ୍ଟପଣେ ଛନ୍ଦ

ପାତଳ ଭୁବନେ ତାକୁ କରାଇଲା ବନ୍ଦୀ ।

କେତେ ମୁଁ କହିବି ସଖି ତାର ଦୃଷ୍ଟପଣ

ପର୍ଶୁରାମ ଅବତାରରେ ହୋଇଲା ବ୍ରାହ୍ମଣ ।

ପିତା ବୋଲେ କଲା ମାତା ମସ୍ତକ ଛେଦନ

ପିତାଶତ୍ରୁ ମାଇଲା ଗୋ ସହସ୍ର ଅର୍ଜୁନ ।

ଘୋର କାଳାନଳ ଗୋ ପର୍ଶୁଏ କରେ ଧରି

ଏକୋଇଶ ବାର ଗୋ ନକ୍ଷତ୍ର ପୃଥ୍ୱୀ କରି ।

ଜଣକର ଦୋଷେ ଗୋ ଅନେକ କଲା ନାଶ

ସେ ଦୃଷ୍ଟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କି ସଖି କେ ଯିବ ବିଶ୍ୱାସ

। ୬୫।

ରାମ ଅବତାରେ ଦଶରଥ ଘରେ ଜାତ

ମୁନି ଯଜ୍ଞ ରଖିଣ ତାଡ଼କୀ କଲେ ହତ ।

ଗଉତମ- ନାରୀ ହୋଇଥିଲା ଗୋ ପାଷାଣ

ଚରଣ ଲାଗନ୍ତେ ତାର ନାଶିଲା କଷଣ ।

ପ୍ରଚଣ୍ଡ ମହେଶ-ଧନୁ ବେନି ଖଣ୍ଡ କରି

ବିଭା ହୋଇ ଆଣିଲା ଗୋ ଜନକକୁମାରୀ ।

ବିଭା ହୋଇ ଆଣନ୍ତେ ଆଗରେ ପର୍ଶୁଧର

ପଥ ଉଗାଳିଲେ ବାଣୀ କହିଲେ ନିଷ୍ଠୁର ।

ପର୍ଶୁ ରାମ-ଧନୁ ରାମ ଧରି ଆକର୍ଷିଲା

ଅପମାନେ ପର୍ଶୁଧର ଅରଣ୍ୟେ ପଶିଲା

। ୭୦।

ତହୁଁ ଆସି ପ୍ରବେଶ ଅଯୋଧ୍ୟାନାମେ ପୁରୀ

ରାମସୀତା ଚାହିଁ ଗୋ ହରଷ ନରନାରୀ ।

ଚାରିପୁତ୍ର ଚାହିଁ ଗୋ ହରଷ ନୃପବର

ଚାରିପୁତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସେନେହ ରଘୁବୀର ।

ସକଳ ଗୁଣନିଧାନ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସେହି

ମନରେ ପୁଣି ଜାଣିଲେ ପାଳିବ ଏ ମହୀ ।

ଦଶରଥ ରାଜନ ଗୋ ବିଚାରିଲେ ଚିତ୍ତେ

ରାମକୁ ରାଜ୍ୟରେ ରାଜା କରିବା ନିମନ୍ତେ ।

ଘରେ ଘରେ ଉତ୍ସବ ଗେ ଅଯୋଧ୍ୟା ନଗର

ସକଳ ଦେଶରୁ ଗୋ ଅଇଲେ ନୃପବର

। ୭୫ ।

ରାମରାଜା ହୋଇବେ ଶୁଭିଲା ତ୍ରିଭୁବନ

କି କହିବା ନରନାରୀ ହରଷିତ ମନ ।

ଆପଣେ ବଶିଷ୍ଠ ଶୁଭଲଗ୍ନ ଗୋ ଧଇଲେ

ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ରାମ ରାଜା ହୋଇବେ ପାହିଲେ ।

କଇକେୟୀ ରାଣୀର ମନ୍ଥୁଡ଼ୀ ନାମେ ଦାସୀ

ରାଣୀକି ଦୁର୍ବୁଦ୍ଧି ସେ ମନ୍ଥୁଡ଼ୀ କଲା ଆସି ।

ବୋଇଲା ରାଜନ ପୂର୍ବେ ଦେଇଛନ୍ତି ବର

ଅଯୋଧ୍ୟା ଭୁବନେ ଗୋ ଭ୍ରାତାକୁ ରାଜା କର ।

ବନକୁ ଗମନ ଗୋ କରାଅ ସୀତାପତି

ଅକଣ୍ଟକ କରିଣ ଗୋ ଭୁଞ୍ଜିବା ବିଭୂତି ।

। ୮୦ ।

ମନ୍ଥୁଡ଼ୀର ବଚନେ କହିଲେ କଇକେୟୀ

ଦୂଷଣ-ଚରିତ ମୋତେ କହ କାହିଁପାଇ ।

ମାତାହୁଁ ଅଧିକ ଗୋ ଭଗତି ରାମ ମୋତେ

ଦୁର୍ଗମ ବନକୁ ତାକୁ ପେଷିବି କେମନ୍ତେ ।

କଇକେୟୀ ବଚନ ମନ୍ଥୁଡ଼ୀ ନାରୀ ଶୁଣି

ବିବିଧ ପ୍ରକାରେ ଶିଖାଇଲା କୁଟବାଣୀ ।

ମନ୍ଥୁଡ଼ୀ ବଚନେ ରାଣୀ ଧର୍ମ ନ ବିଚାରି

ଦଇବ ଲେଖନ କେ ପାରିବ ଅନ୍ୟ କରି ।

କଇକେୟୀ ରାଜାକୁ ମାଗିଲେ ଯାଇଁ ଦାନ

ଭରତ ହୋଇବେ ରାଜା ରାମ ଯିବେ ବନ

। ୮୫ ।

କଇକେୟୀ ମୁଖରୁ ଦାରୁଣ ବାଣୀ ଶୁଣି

ହାରିଲେ ଚେତନା ରାଜା ପଡ଼ିଲେ ଧରଣୀ ।

ଚେତନା ପାଇଣ ଯେ ବୋଇଲେ ଦଶରଥ

ଆଗୋ କଇକେୟୀ ମୋତେ ନିଶ୍ଚେ କଲୁ ହତ ।

ଧିକ ଧିକ ବାଣୀ ରାଜା ରାଣୀକି ବୋଇଲେ

ହା ହା ରାମଚନ୍ଦ୍ର ବୋଲି ଭୂମିରେ ଶୋଇଲେ ।

ରାମ ପରା ପୁତ୍ରକୁ ପେଷିଲେ ଘୋର ବନ

ଆଉ କି ଏ କଳେବର ରହିବ ଜୀବନ ।

କାଳରାତ୍ରି * ଅଇଲୁ ତୁ ସ୍ତିରୀ ରୁପ ଧରି

ପତିପ୍ରାଣ ହରୁଅଛୁ ଧର୍ମ ନ ବିଚାରି

। ୯୦ ।

ଜନନୀରୁ ଅଧିକ ଦେଖଇ ରାମ ତୋତେ

ବନବାସ ଦୁଃଖ ତାକୁ ଦେବୁ ତୁ କେମନ୍ତେ ?

ଘେନ ତୁ ବିନୟ ମୋର ନ କହ ଏ ବାଣୀ

ରାମର ବିଚ୍ଛେଦ ମୋତେ ନ କହ ତରୁଣି !

ଶୁଣି କୋପେ କହଇ ସେ କଇକେୟୀ ରାଣୀ

ନ କହ ନ କହ ରାଜା ସତ୍ୟଭଗ୍ନ ବାଣୀ ।

ଆଜ୍ଞା ଦିଅ ସୁମନ୍ତ ରାମକୁ ଘେନି ଆସୁ

ଚଉଦବରଷ ରାମ ଘୋରବନେ ପଶୁ ।

କଇକେୟୀ ବଚନ ତୀକ୍ଷଣ କୁନ୍ତ ଜାଣି

ରାଜାଙ୍କର ହୃଦରେ ପ୍ରହାରେ ପୁଣି ପୁଣି

। ୯୫ ।

କଷ୍ଟେ କଷ୍ଟେ ରାଜା ଗୋ ବସିଲେ କରଭରେ

ରାମକୁ ସୁମରି ପୁଣ ଶୋଇଲେ ଭୂମିରେ ।

ନୟନରୁ ଜଳ ଗୋ ବହଇ ଅବିଶ୍ରାମ

ଚେତନା ହୋଇଲେ ଏକା ବୋଲୁଥାନ୍ତି ରାମ ।

କଇକେୟୀ ବଚନେ ଗୋ ରାଜାର ମୁଉନେ

ରଥ ଚଢିଗଲା ମନ୍ତ୍ରୀ ରାମର ଭୁବନେ ।

*ଶକ୍ତିଙ୍କର ସିଂହାରକାରିଣୀ ମୂର୍ତ୍ତିବିଶେଷ

ମଙ୍ଗଳ ସୁବେଶ ହୋଇ ରାମସୀତା ବେନି

ସକଳ ପୁର-ନର ପୁଲକ ମେଦିନୀ ।

ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଚରଣେ କହଇ ମନ୍ତ୍ରିବର

ରାଜା ଆଜ୍ଞା ଘେନ ରାମ ଉଠି ଧାତିକାର

। ୧୦୦।

ମନ୍ତ୍ରୀର ବଚନେ ରାଜାଆଜ୍ଞା ଶିରେ ଘେନି

ବାହାର ହୋଇଲେ ପୁରୁଁ ରାମସୀତା ବେନି ।

ସୀତାଙ୍କୁ ରୁହାଇ ରାମ ଆରୋହିଲେ ପଥ

ଜନର ଗହଳ ବାଜି ନ ଦିଶଇ ପଥ ।

ମନ୍ଦ ମନ୍ଦ ପବନ ମଦନ ମନୋହର

ଜଳଧରବପୁ ବିଜୁ ପ୍ରାଏକ ରାମର ।

କେଶର କାଳିମା କି ଗୋ ଭ୍ରମର ବସିଲା

ଅମାବାସ୍ୟା ନିଶି କି ଗୋ କେଶରେ ପଶିଲା ।

ମସ୍ତକେ ଶୋଭିତ ପାଗ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଲେଖନ

ପାଗରେ ବନ୍ଧନ କଲା ଜଗତର ମନ

। ୧୦୫ ।

ପାଗର ଉପରେ ଗୋ ମୁକୁଟ ଦିବ୍ୟକାନ୍ତି

କପୋଳେ ଅଳକା କି କମଳେ ଭୃଙ୍ଗପନ୍ତି ।

ବିଚିତ୍ର ମଣି ଖଞ୍ଜଣି କର୍ଣ୍ଣରେ କୁଣ୍ଡଳ

ଅକଳଙ୍କ ପୂର୍ଣ୍ଣଇନ୍ଦୁ ବଦନମଣ୍ଡଳ ।

ସୁନ୍ଦର ଭ୍ରୂଲତା ନାସା ଆବର ଦର୍ଶନ

କହଇ ମଧୁର ବାଣୀ ରାଜୀବଲୋଚନ ।

ପୃଥଳ ବର୍ତ୍ତୁଳ ଗୋ ଆଜାନୁ ବେନି ବାହୁ

ଦଇତ-ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ଯାର ବାହୁ-ବାଣ ରାହୁ ।

ହୃଦୟ ବିସ୍ତାର କି ଗୋ ମର୍କତ କବାଟ

ହରଙ୍କର ଡମରୁ ଗଞ୍ଜେଇ କଟିତଟା

। ୧୧୦।

କୁମ୍ଭି କୁମ୍ଭି ଗଞ୍ଜଇ ଗୋ ନିତମ୍ବର ଠାଣି

ସୁସଞ୍ଚ ଚରଣ ଚାଲି ରାଜହଂସ ଜାଣି।

ଗରିବର ଉପରେ କି ମତ୍ତ ସିଂହ ଉଭା

ରଥ ପିଣ୍ଡିକାରେ ଗୋ ତେସନ ରାମ ଶୋଭା ।

ରାମ ରୁପ ଚାହିଁ ଗୋ ସକଳ ଦେଶଜନ

ଏକକୁ ଆରେକ ତହିଁ କହନ୍ତି ବଚନ ।

କେ ବୋଲଇ ଋଷ୍ୟଶୃଙ୍ଗ ମହାଯଜ୍ଞ କରି

ଦଶରଥ ରାଜାକୁ ଗୋ ଦେଲା ପୁତ୍ର ଚାରି ।

ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ଋଷ୍ୟଶୃଙ୍ଗ ତପସ୍ୟାର ଫଳ

ବିଦିତ କରାଇଅଛି ଚତୁର୍ବର୍ଗ ଫଳ

। ୧୧୫ ।

ଚାରିପୁତ୍ରଙ୍କର ମଧ୍ୟେ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ପରା ଏହି

ଗଞ୍ଜଇ ନବୀନ ମେଘ ଦେଖ ଶ୍ୟାମଦେହୀ ।

କେ ବୋଲଇ ଏହି ଗୋ ଭାଞ୍ଜିଲା ଶିବଧନୁ

ପାଇଲା ସୀତୟା ଗୋ କାଞ୍ଚନବର୍ଣ୍ଣ- ତନୁ ।

ଦଶରଥ ରାଜାର ଜୀବନ ସାଧୁ ସାଧୁ

ପୁତ୍ର ଯାର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସୀତାପ୍ରାଣବନ୍ଧୁ

ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ କଉଶଲ୍ୟା ଦେବୀର ଉଦର

ଜଗତନିବାସ ଯହିଁ ଭିଆଇଲା ଘର ।

ଦୟାରେ ଚାହଁଇ ହସି ଅରୁଣଅଧରେ

ନାହିଁ ନାହିଁ ଏ ରୂପ ଗୋ ତିନି ଭୁବନରେ

। ୧୨୦।

କେ ବୋଲଇ ସର୍ବଥା ଗୋ ନୁହଇ ମାନବ

ଦଶରଥ ଘରେ ବିଜେ କଲେ ବାସୁଦେବ ।

ରାମଚନ୍ଦ୍ର ତହିଁ ଚକ୍ଷୁ ସବୁଙ୍କର ଅଛି

ଅଠାରେ ଯେସନ ବନ୍ଦୀ ହୋଇ ଥାଇ ପକ୍ଷୀ ।

ଡାକନ୍ତି ସାରଥି ରଥ ସ୍ଥିର କରି ନିଅ

ରାମରୂପ ଦର୍ଶନେ ଲୋଚନସୁଖ ଦିଅ ।

ଯାଉଛନ୍ତି ପିତା ଆଜ୍ଞା ଧରିଛନ୍ତି ମନେ

ଜନମନ ରଞ୍ଜଇ ଗୋ ଲୋଚନ ବଚନେ ।

ପରମ ମଙ୍ଗଳ ଗୋ ମଙ୍ଗଳ ବେଶ ହୋଇ

ସକଳ ଭୁବନ ଜନମନକୁ ମୋହଇ

। ୧୨୫।

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ରାମ ରାଜାର ଭୁବନ

ଦେଖିଲେ ଗୋ ଦଶରଥ ଭୂମିରେ ଶୟନ ।

ରାଜାର ଚରଣେ ରାମ ନିବେଶିଲେ ଶିର

ଶିରେ କର ଦେଇ ଉଭା ହୋଇଲେ ଭୂମିର ।

ଦେଖିଲେ ରାଜନ ମନ ହୋଇଅଛି ଛନ୍ନ

ସିତା କଷ୍ଟ ଦେଖି ଗୋ ଆକୁଳ ରାମ ମନ ।

ବୋଇଲେ ରାଜନ ଚିତ୍ତ ଦୁଃଖ କି ନିମନ୍ତେ

କି ଅବା ଅଶୁଭ ତୋଇ (ତବ) ମୋହର ନିମନ୍ତେ ।

ରାଜଦନ୍ତ ପଲଙ୍କ କମ୍ପାଇ କଳା ତେଜ୍ୟା

କି ନିମନ୍ତେ ମହାରାଜ କଲ ଭୂମିଶଯ୍ୟା

। ୧୩୦।

ସକଳ ମଣ୍ଡଳ କ୍ଷତିପତି ଯାର ଦାସ

ଚିନ୍ତାଜଳେ ବୁଡି କିମ୍ପା ଛାଡୁଛ ନିଃଶ୍ଵାସ ।

କି ଅବା କେବଣ ବ୍ୟାଧି ହୋଇଲା ଶରୀରେ

କି ନିମନ୍ତେ ମହାରାଜା ଶୟନ ଭୂମିରେ ।

ମାତୁଳ ଗୃହରେ ଯେ ଭରତ ଅଛି ରହି

ତହିଁର କି କଥା କେ ରାଜାଙ୍କୁ ଅବା କହି ।

କି ଅବା ଅପ୍ରାଧ କଲେ ଜନନୀ ମୋହୋର

ସାବଧାନେ ନ ସେବିଲେ ଚରଣେ ତୁମ୍ଭର ।

କେ ଅବା ଜଗତେ ତୋତେ ଚିନ୍ତିଲା ଅରିଷ୍ଟି (ଅନିଷ୍ଟି )

ବାଣଘାତେ ଦହିବି ସଚରାଚର ସୃଷ୍ଟି

। ୧୩୫ ।

କି ଅବା ଅପ୍ରାଧ ତୋତେ କଳା ବଇଦେହୀ

ଏହି କ୍ଷଣି ତେଜିବି ରଖନ୍ତା କେହି ନାହିଁ ।

କି ଆବା ଅପ୍ରାଧ ତୋତେ ହୋଇଲା ମୋହୋର

ଦୋଷକୁ କରିବା ଦଣ୍ଡ ଯେ ଇଚ୍ଛା ତୋହୋର ।

ଦହିବି ଶରୀର ପଛେ ଅଗ୍ନିରେ ସମ୍ଭାଇ

ରାଜାର ଦୁଃଖିତ ଚିତ୍ତ ସହଣ ନ ଯାଇ ।

ରାମର ଅନେକ ଗୋ ବିଳାପ ବାଣୀ ଶୁଣି

* କର ଲେଉଟାଇ ଗୋ ଚାହିଁ ଲେ ନୃପମଣି ।

ଏକାବେଳେ ରାମ ବୋଲି ବଚନ ବୋଇଲେ

ଆଉ କିଛି କହିବାକୁ ଶକତ ନୋହିଲେ

। ୧୫୦।

ରାଜାର ମଉନେ କଇକେୟୀ କହେ ବାଣୀ

ରାଜା ଆଜ୍ଞା କହଇ ତୁ ଶୁଣ ଚାପପାଣି ।

ଅଯୋଧ୍ୟା ନାଗରେ ରାଜା ଭରତକୁ କଲେ

ଚଉଦ ବରଷ ବନବାସ ତୋତେ ଦେଲେ ।

ଶୁଣି ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଗୋ ହରଷଚିତ୍ତ ହୋଇ

ଏ କଥାକୁ ରାଜନ ଦୁଃଖିତ କାହିଁ ପାଇଁ ।

ରାଜା ଆଜ୍ଞା ସମାନ ତୁମ୍ଭର ଆଜ୍ଞା ମୋତେ

ଏ କଥାକୁ ସଂଶୟ ନ କର ଦେବି ଚିତ୍ତେ ।

ପିତା ଆଜ୍ଞା ପାଳିବି ରହିବି ଘୋର ବନେ

ରାଜା ହେଉ ଭରତ ଯେ ଅଯୋଧ୍ୟା ଭୁବନେ

। ୧୪୫ ।

ପିତାର ନବରୁ ଗୋ ବାହାର ରାମ ହୋଇ

ମାତାର ମନ୍ଦିରେ ସେ ପ୍ରବେଶ ହୋଏ ଯାଇ ।

ରାମ ରାଜା ହୋଇବେ ମଙ୍ଗଳ ଶୁଭ ଘେନି

ପୂଜନ୍ତି ଇଷ୍ଟ ଦେବତା ରାମର ଜନନୀ ।

ଏମନ୍ତ ସମୟେ ରାମ ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ

ଜନନୀ ଚରଣେ ଶିର ଦେଇଣ ଶୋଇଲେ ।

ବଚ୍ଛାକୁ ଦେଖିଣ ଯେହ୍ନେ ଗଉର ହରଷ

ଉଠ ଉଠ ରାମ ବୋଲି କରନ୍ତି ଆଶିଷ ।

ଉଠି ଶିରେ କର ରାମ ଜନନୀକି ଚାହିଁ

କଇକେୟୀ ରଚିତ ସକଳ ରାମ କହି

। ୧୫୦।

କନିଷ୍ଠ ଜନନୀକି ରାଜନ ଦେଲେ ବର

ହୋଇବ ଭରତ ରାଜା ଅଯୋଧ୍ୟା ନବର ।

ଚଉଦ ବରଷ ବାସ କରିବି ମୁଁ ବନେ

ଏ କଥାକୁ ଜନନୀ ନ କର ଦୁଃଖ ମନେ ।

ଶୁଣି କଉଶଲ୍ୟା ଯେ ପଡିଲେ ମୋହଯାଇ

ଗିରିଶୃଙ୍ଗ ପଡିଲା କି ବଜ୍ରାଘାତ ପାଇ ।

ଘଡିକ ଉତ୍ତାରୁ ଦେବି ପାଇଲେ ଚେତନ

ଶୋକେ ଗଦଗଦ ଦେବୀ କହନ୍ତି ବଚନ ।

ଆର ବେଳେ ଏମନ୍ତେ ନ ବୋଲ ଚାପପାଣି

ସେହୁ ଦୃଷ୍ଟ ବଚନ କିମ୍ପାଇ କହୁ ଆଣି

। ୧୫୫ ।

ଅଳପ ବୟସ ସୁକୁମାର ଶ୍ୟାମ କାଏ

ଦଣ୍ଡେ ନ ଦେଖିଲେ ମୁଁ ହୁଅଇ ବାଇ ପ୍ରାଏ ।

ଚଉଦ ବରଷ ତୁ ରହିବୁ ଘୋର ବନେ

ଜନନୀ ଦୁଃସହ ଦୁଃଖ ନ ବିଚାରୁ ମନେ ।

ପିତା ଯେବେ ବନକୁ ପେଷିଲେ ନ ବିଚାରି

ଶୁଣ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମୁଁ ତୋହୋର ଗର୍ଭଧାରୀ ।

ମୋହୋର ବଚନ ଘେନ ନ ଯାଅ ବନକୁ

ନ କର ବିରସ ପୁତ୍ର ମୋହୋର ମନକୁ ।

କର ବେନି ଯୋଡି ରାମ କରନ୍ତି ବିନଏ

ମୋହୋର ଆଏତ ଗୋ ନୁହଇ ଶୁଣ ମାଏ

। ୧୬୦ ।

ଏ ଦେହର କାରେଣି ଗୋ ମୋହର ପିଅର

ଯେସନ ମୃତ୍ତିକା ପିଣ୍ଡ କୁରାଳ ଚିତ୍ରର ।

ତୁମ୍ଭେ କି ନ ଜାଣ ପିତା ଭଗତି ବିଚାର

ସକଳ ନିର୍ମଳ ବୃଦ୍ଧି ହୃଦୟ ବାହାର ।

ପୂର୍ବେ ତ ଶୁଣିଛି ଯାହା କଲେ ପର୍ଶୁଧର

ପିତା ଆଜ୍ଞା ପ୍ରମାଣେ କାଟିଲେ ମାତାଶିର ।

ମାତାକୁ ବଧିଲା ପିତା ଆଜ୍ଞାର ନିମନ୍ତେ

ବନକୁ ଜନନି ମୁଁ ଗୋ ନ ଯିବି କେମନ୍ତେ ।

ଚଉଦ ବରଷ ମୁଁ ରହିବି ଘୋରବନ

ତୋହୋର ଚରଣ ପୁଣି କରିବି ଦର୍ଶନ

। ୧୬୫ ।

ପିତା ଆଜ୍ଞା କେମନ୍ତେ ମୁଁ ଲଙ୍ଘିବି ଜନନି

ସତ୍ୟ ଭଗ୍ନ ହୋଇଲେ କି ବହିବ ଅବନୀ ?

ସତ୍ୟକୁ ସପତ ସିନ୍ଧୁ ନ ଲଙ୍ଘଇ କୂଳ

ସତେ ଜଳ ବୃଷ୍ଟି ଗୋ କରଇ ଆଖଣ୍ଡଳ ।

କାନ୍ଦି ରାମ ପଛରେ ଗୋଡ଼ାଇଛନ୍ତି ମାତା

ଏମନ୍ତ କୃତ୍ୟ କି ପୁଣି କରଇ ବିଧାତା ।

ପିତା ଆଜ୍ଞା ଶିରେ ଘେନି ମନ୍ଦିରୁ ବାହାର

ବାମକରେ କୋଦଣ୍ଡ ଦକ୍ଷିଣ କରେ ଶର ।

ସଙ୍ଗତେ ଜାନକୀ ଦେବୀ ହୋଇଲେ ବାହାର

ନିନ୍ଦଇ ଶରଦ ଇନ୍ଦୁ ବଦନ ଯାହାର

। ୧୭୦ ।

ବାହାର ହୋଇଲେ ସଙ୍ଗେ ସୁମିତ୍ରା କୁମର

ଦେଖି ନର ନାରୀ ଗୋ କରନ୍ତି ହାହାକାର ।

କେ ବୋଲଇ ରାମ ରାଜା ନୋହିଲେ କେମନ୍ତେ

ପାଦଗତି ହୋଇ ତ ଚାଲନ୍ତି ରାଜପଥେ ।

ଶଶୀ ଦିବାକର ନ ଦେଖନ୍ତି ଯାର ଛାୟା

ରାଜପଥ ମଧ୍ୟରେ ତ ଚାଲଇ ସୀତାୟା ।

ପଛରେ ଗୋଡ଼ାଇଛନ୍ତି ସୁମିତ୍ରା କୁମର

ତିନିଜଣ ମଧ୍ୟ କିମ୍ପା ନଗରୁ ବାହାର ।

ପାଟ ବସ୍ତ୍ର ତେଜିଲେ, ତେଜିଲେ ମଣିଗଣ

ବକଳ ଗୋବସ୍ତ୍ର କିମ୍ପା ହୋଇଲେ ଭୂଷଣ

। ୧୭୫ ।

ଏକର ଆଗରେ ସଖୀ ଆରେକ କହିଲା

କଇକେୟୀ ଚରିତ ଗୋ ବିଦିତ ହୋଇଲା ।

ଭରତ ହୋଇବ ରାଜା ଶୁଭିଲା ଭୁବନେ

ଚଉଦ ବରଷ ରାମ ନିବେଶରେ ବନେ ।

ଶୁଣି ପୁର ନରନାରୀ ନାନା ଦେଶାନ୍ତରୀ

ସବୁଙ୍କରି ଲୋଚନୁଁ ବହଇ ଶୋକବାରି ।

ବୋଲନ୍ତି ଏ କଇକେୟୀ ଧିକ ତା ଜୀବନ

ସୁକୁମାର ରାମକୁ ପେଷିଲା ଘୋରବନ ।

ଜ୍ଞାନବନ୍ତ ରାଜା ତ ସ୍ତିରୀଙ୍କ ବଶ ଗଲା

ନ ବିଚାର ମହାରାଜା ଏଡ଼େ କୃତ୍ୟ କଲା

। ୧୮୦ ।

ପିତା ଆଜ୍ଞା ଅଲଙ୍ଘିତ ବନେ କଲା ବାସ

ଧଇଲା ଜଟା ବକଳ ଫଳମୂଳ ଗ୍ରାସ ।

ପିତା ଆଜ୍ଞା ଘେନିଣ ସେ କଷଣ ସହିଲା

ଗଙ୍ଗା ପାରିହୋଇ ଚିତ୍ରକୂଟରେ ରହିଲା ।

ସୀତା ଲକ୍ଷ୍ମଣଙ୍କୁ ସଙ୍ଗେ ଘେନି ରଘୁବୀର

ହରଷେ ରହିଲେ ଗୋ ନିବାଡ଼ି ପତ୍ରଘର ।

ଭରତ ଶତ୍ରୁଘ୍ନ ଗୋ ମାତୁଳ ଘରେ ଥିଲେ

ତହିଁକି ବଶିଷ୍ଠ ମୁନି ଦୂତ ବରଗିଲେ ।

ବେନି ଭାଇ ଅଣାଇଲେ ଅଯୋଧ୍ୟାପୁରକୁ

ସକଳ ଚରିତ ମୁନି କହିଲେ ତାହାଙ୍କୁ

। ୧୮୫ ।

ଶୁଣି ଘୋର କଷଣ ପାଇଲେ ଭାଇ ବେନି

ବୋଇଲେ କି କର୍ମ କଲେ ଆମ୍ଭର ଜନନୀ ।

ବହୁତ ପ୍ରକାରେ ଗୋ ମାତାଙ୍କୁ ନିନ୍ଦାକଲେ

ମନ୍ଥଡ଼ୀକି ବିବିଧ ପ୍ରକାରେ ଶାସ୍ତି ଦେଲେ ।

ଏଥୁ ଅନନ୍ତରରେ ଗୋ ବଶିଷ୍ଠ ମୁନିବରେ

ପିତୃକାର୍ଯ୍ୟ କରାଇଲେ ଭରତ ହସ୍ତରେ ।

ବଶିଷ୍ଠ ସହିତ ସର୍ବ ମନ୍ତ୍ରିଗଣ ଘେନି

ରାମଙ୍କୁ ଆଣିବା ପାଇଁ ଗଲେ ଭାଇ ବେନି ।

ବାହାର ହୋଇଲେ ଗୋ ରାମକୁ ନେବା ପାଇଁ

କଉଶଲ୍ୟା ସୁମିତ୍ରା ଅଇଲେ କଇକେୟୀ

। ୧୯୦ ।

ଥୋକାଏ ଦିନ ଅନ୍ତରେ ସନ୍ୟବଳ ଘେନି

ଚିତ୍ରକୂଟେ ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ଭାଇ ବେନି ।

ସନ୍ୟ ଗହନ ଚଳନ ଦିଶିଲା ଅପାର

ଚିତ୍ରକୂଟେ ଥାଇ ତା ଜାଣିଲେ ରଘୁବୀର ।

ବୋଇଲେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଏ କାହାର ସନ୍ୟବଳ ।

ଧୂଳି ଢାଙ୍କୁଅଛି ଦେଖ ଆଦିତ୍ୟମଣ୍ଡଳ ।

ତରୁବରେ ଉଠିଲା ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଆଜ୍ଞା ପାଇ

ଦେଖିଲା ଭରତ ଶତ୍ରୁଘନ ବେନି ଭାଇ ।

ରାମଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଗୋ କହିଲା ବୃକ୍ଷେ ଥାଇ

ଅଇଲେ ଭରତ ଶତ୍ରୁଘନ ବେନି ଭାଇ

। ୧୯୫ ।

ଜନନୀ ଏହାର ରାଜ୍ୟୁଁ ଦେଲା ଘଉଡ଼ାଇ

ଆସୁଅଛି ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଏ ମାରିବାର ପାଇଁ ।

ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ମାରିଣ ପୃଥ୍ୱୀ ଅକଣ୍ଟକ କରି

ଅଯୋଧ୍ୟା ନବରେ ଏ ଭୁଞ୍ଜିବ ରାଜଶିରୀ ।

ଏହିକ୍ଷଣି ଧନୁରୁ ଛାଡ଼ିବି ଘୋର ବାଣ

ଭୂମିରେ ଶୋଇବେ ଯେ କରିବି ହତପ୍ରାଣ ।

ହତପୁତ୍ର ହୋଇବ ସେ କଇକେୟୀ ରାଣୀ

ଭରତ ରୁଧିର ପାନ କରିବ ଧରଣୀ ।

ଲକ୍ଷ୍ମଣର ବଚନେ କୋପିତ ରଘୁବୀର

ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ତୋହୋର ଧନୁଶୀର

। ୨୦୦ ।

ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଛୁ ଭ୍ରାତ ମାରିବା ନିମନ୍ତେ

କହିବାକୁ ସଂକୋଚ ନ ପାଉ କିମ୍ପା ଚିତ୍ତେ ।

ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ନାଶିବ ସେ ଭୁଞ୍ଜିବ ରାଜଶିରୀ

ବୋଇଲୁ ଭରତ ଅବା ଆସୁଛି ବିଚାରି ।

ଅକଳଙ୍କ ଶରୀର ଭରତ ଧର୍ମବୁଦ୍ଧି

ଆସୁଛି ନେବାର ପାଇଁ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ପ୍ରବୋଧି ।

ରାଜ୍ୟକୁ ତ ନ ଯିବି ପାଳିବି ପିତାସତ୍ୟ

ମୋର ବିନୁ ତାହାର ଦୁଃଖିତ ଅତି ଚିତ୍ତ ।

ତୋତେ ଯେବେ ବଡ଼ ହୋ ଦିଶିଲା ରାଜ୍ୟଶିରୀ

ରାଜ୍ୟ ତୋତେ ଦେବଇ ଭ୍ରାତାକୁ ମାଗିକରି

। ୨୦୫ ।

ଶୁଣି ହେଠମାଥ ହୋଇ ସୁମିତ୍ରା ନନ୍ଦନ

ଆତ୍ମାକୁ ନିନ୍ଦିଲା କଲା ମଳିନ ବଦନ ।

ଏଥୁ ଅନନ୍ତରେ ସଖି ଭ୍ରାତା ଶତ୍ରୁଘନ

ଯୋତେ ଦୂରୁଁ ଦିଶିଲା ଗୋ ଶ୍ରୀରାମ ବଦନ ।

ରଥୁ ଓହ୍ଲାଇଲେ ବେନି ଭାଇ ଶସ୍ତ୍ର ଛାଡ଼ି

ଦଣ୍ତବତେ ଶୋଇଲେ କ୍ଷିତିରେ ମୁଣ୍ଡ ମାଡ଼ି

ପୁଣି ପୁଣି ଭରତ ଶୁଅନ୍ତି ଦଣ୍ଡମତେ

କଇକେୟୀ ଚରିତ ଗୁଣନ୍ତି ଦୁଃଖ ଚିତ୍ତେ ।

ପିତା ହତ ହୋଇଲେ ଅଇଲେ ରାମ ବନ

କି ନିମନ୍ତେ ରହିଅଛି ଆମ୍ଭର ଜୀବନ

। ୨୧୦ ।

ସ୍ରବଇ ଲୋତକଧାରା ବେନି ଭାଇଙ୍କର

ଚରଣେ ଲମ୍ବିଲେ ଶିର ଦେଇ ଶ୍ରୀ ପୟର ।

ଆଜାନୁଲମ୍ବିତ ବେନି ବାହୁ ରାମ ଦେଖି

ତୋଳି ବେନି ବାହୁରେ ବସାଇଲେ ଦୁହିଁଙ୍କି ।

ଭ୍ରାତା ମୁଖ ଚାହିଁ ରାମ ପୁଚ୍ଛନ୍ତି ଉତ୍ତର

କହ ବାବୁ କୁଶଳ ସମସ୍ତ ରାଜାଙ୍କର ।

ଆଜ୍ଞା ପାଇ ଉଠିଲେ ଭରତ ଶତ୍ରୁଘନ

ଆଗରେ ହୋଇଲେ ଉଭା ଲୋତକଲୋଚନ ।

କହନ୍ତି ସେ ବେନି ଭାଇ ଯୋଡ଼ି ବେନି କର

ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ନ ଦେଖି ରାଜା ତେଜିଲେ ଶରୀର

। ୨୧୫ ।

ଭରତର ତହୁଁ ସୁଦାରୁଣ ବାଣୀ ଶୁଣି

ରାମ ସୀତା ଲକ୍ଷ୍ମଣ କାନ୍ଦିଲେ ସର୍ବ ପ୍ରାଣୀ ।

ଅନେକ ପ୍ରକାରେ ଗୋ ବଶିଷ୍ଠ ବୋଧ କଲେ

ମଦାଗ୍ନି ନଦୀରେ ଗୋ ପିତାଙ୍କୁ ଜଳ ଦେଲେ ।

ଭ୍ରାତା ବଧୂ ଘେନି ରାମ ପିତୃକାର୍ଯ୍ୟ ସାରି

ଚିତ୍ରକୂଟ ପର୍ବତେ ବାହୁଡ଼ି ବିଜେ କରି ।

ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଚରଣେ କହିଲେ ବେନି ଭାଇ

ଅୟୋଧ୍ୟା ଭୁବନକୁ ଗୋ ଘେନିଯିବା ପାଇଁ ।

କେହୁଣି ପ୍ରକାରେ ରାମ ନ ଘେନିଲେ ବୋଧ ।

ପିତା ଆଜ୍ଞା ଘେନିଲେ ତେଜିଲେ ରଜ୍ୟସଧ

। ୨୨୦ ।

ସତ୍ୟର ନିମନ୍ତେ ରାମ ଅବୋଧ ଅଚଳ

ରାମ ଚାହିଁ ବେନି ଭାଇ ବିଚ୍ଛେଦ ବିକଳ ।

ଏଥୁ ଅନନ୍ତରେ ଗୋ ବଶିଷ୍ଠ ମହାମୁନି

ମାଗିଲେ ପାଦୁକା ଦୁଇ ମନ୍ତ୍ରିଗଣ ଘେନି ।

ବଶିଷ୍ଠ ଆଜ୍ଞାରେ ଗୋ ପାଦୁକା ବେନି ଦେଲେ

ମସ୍ତକରେ ଘେନି ଭ୍ରାତା ଶତ୍ରୁଘନ ଗଲେ ।

ମନ୍ତ୍ରିଗଣ ଘେନି ଭ୍ରାତା ଶତ୍ରୁଘନ ବୀର

ପାଦୁକା ପୂଜନ୍ତି ନିତି କରି ନମସ୍କାର ।

କି କହିବା ଭରତ ଭଗତି ଭାଇପଣ

ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ମୁରତି ହୋଇଛନ୍ତି ନାରାୟଣ

। ୨୨୫ ।

ନନ୍ଦିଗ୍ରାମେ ରହିଲେ ଭରତ ମହାବୀର

ରାଜ୍ୟରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଭୁଜରେ ଧନୁଶର ।

ଅଯୋଧ୍ୟା ନଗରେ ଗୋ ପାଦୁକା ପୂଜା କରି

ପାଳନ୍ତି ସକଳ ମହୀ ଶ୍ରୀରାମ ସୁମରି ।

ଏଥୁ ଅନନ୍ତରେ ରାମ ରହି କିଛୁଦିନ

ଚିତ୍ରକୂଟ ତେଜିଲେ ପଶିଲେ ଘୋରବନ ।

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ଅତ୍ରି ମୁନିଆଶ୍ରମରେ

ସୀତୟା ଲକ୍ଷ୍ମଣ ସଙ୍ଗେ ଘେନି ରଘୁବୀରେ ।

ଅନେକ ଶିଷ୍ୟ ସହିତେ ଅତ୍ରି ମହାଋଷି

ଗୁଣନ୍ତି ପରମବ୍ରହ୍ମ ଧ୍ୟାନଯୋଗେ ବସି

। ୨୩୦ ।

ଭ୍ରାତା ବଧୂ ଘେନି ରାମ ଏମନ୍ତ ସମୟେ

ଦଣ୍ତମତେ ଶୋଇଲେ ଗୋ ମୁନିଙ୍କର ପାଏ ।

ବେନି କର ଘେନି ମୁନି ତୋଳିଲେ ତିହ୍ନିଙ୍କି

ପରମ ଆଶ୍ୱାସେ ମୁନି କୁଶଳ ପୁଚ୍ଛନ୍ତି ।

ଆଜ ମୋର ଆଶ୍ରମେ ଅତିଥି ତିନିଜଣ

ଏ ସ୍ଥାନେ ବସିବା ମୋର ହୋଇଲା କାରଣ ।

ଏତେ କହି ଅତିଥି ବିଧିରେ ପୂଜା କଲେ

ସୀତାମୁଖ ଚାହିଁ ପୁଣି ଏମନ୍ତ ବୋଇଲେ ।

ଧରି ବେନି ଚରଣ ମସ୍ତକେ ଲଗାଇଲେ

କର ଧରି ଋଷିପତ୍ନୀ ପାଶେ ବସାଇଲେ

। ୨୩୫ ।

ଅଙ୍ଗଶୋଭା ସୀତୟାଙ୍କୁ ଦେଲେ ମୁନିନାରୀ

ଆଶ୍ୱସନା କରି ନେଇ କୋଳାଗ୍ରତ କରି ।

ଯାହା କହୁଅଛି ଆନ କେବେହେଁ ନୋହିବ

ଯୁବା ରୁପ ତୋହର ଜୀବନ୍ତେ ରହିଥିବ ।

ଏତେ କହି ଅମଳାଣ ବସନ ଘେନିଲେ

ହରଷ କରାଇ ଗୋ ସୀତୟା କରେ ଦେଲେ ।

ଘେନିଲେ ବସନ ସୀତା ଶିରରେ ଲଗାଇ

ଆଜ୍ଞା ଦେବା କୁଶଳେ ବର୍ତ୍ତନ୍ତୁ ବେନି ଭାଇ ।

ପତିପତ୍ନୀ ଆସି ସୁକଲ୍ୟାଣ ତାଙ୍କୁ କଲେ

ସେ ମୁନି ଆଶ୍ରମେ ରାମ ସେଦିନ ରହିଲେ

। ୨୪୦ ।

ନିଶି ପ୍ରଭାତରେ ଗୋ ମୁନିଙ୍କି ଆଜ୍ଞା ମାଗି

ଗଲେ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣ ସୀତୟା ଶରଭାଙ୍ଗି ।

ଗମନ୍ତ ସେ ତିନିଜଣ ଘୋର କାନନରେ

ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲେ ଯାଇଁ ଋଷିଆଶ୍ରମରେ ।

ଘେନି ଜଳକୁମ୍ଭ ସେ ଆଣନ୍ତି ମୁନିଜନେ

ଦୂରହୁଁ ଦେଖିଲେ ରାମ ରାଜୀବଲୋଚନେ ।

ଦେଖିଲେ ସ୍ମରସୁନ୍ଦର ସୁକୁମାର କାଏ

ଦେଖନ୍ତି ରାମଙ୍କୁ ରହି ଚିତ୍ରପଟ ପ୍ରାଏ ।

ତାହାଙ୍କର ମଧ୍ୟରେ ଯେ ମୁଖ୍ୟ ଏକ ମୁନି

ପୂଜାରେ ନିମନ୍ତେ ଆଶ୍ରମକୁ ଗଲେ ଘେନି

।୨୪୫ ।

ଷଡ଼ଅର୍ଘ୍ୟ ପୂଜାକଲେ ପର୍ଣ୍ଣକୁଟୀ ଦେଇ

ବିବିଧ ପ୍ରକାରେ ମୁନି କହିଲେ ବିନୋଇ ।

ପରମ ସନ୍ତୋଷ ରାମ ଦିବସେ ରହିଲେ

ପ୍ରଭାତେ ସମୟେ ରାମ ଆଶ୍ରମ ତେଜିଲେ ।

ଦଣ୍ଡକା ଗହନ ବନେ ବିଜେକଲେ ରାମ

ବିରାଧ ରାକ୍ଷସ ଯହିଁ କରିଛି ଆଶ୍ରମ ।

ଶୂଳର ଉପରେ ବସିଅଛି ଗଜଶିର

ଗଜଶିର ବୁଧିରେ ଶରୀର ଜରଜର ।

ଅତି ଦୀର୍ଘ ଜିହ୍ୱା ଗୋ ଲୋଚନ ଯେହ୍ନେ କୂପ

କର୍ଣ୍ଣ ସରି ପାଟି କେତେ କହିବା ବିରୂପ ?

୨୫୦ ।

ଖାଇଛି ଗଜ ମଇଁଷି ବିପ୍ର ଋଷିଗଣ

ରୁଧିର ମାଏଁ ସ ଲାଗି ବିକଟ ବଦନ ।

ଅତି ଲମ୍ବ ଉଦର ଗୋ ବକ୍ର ତାର ନାସା

ଲେପିଛି ଶରୀରେ ଗୋ ରକତ ମାଂସ ( ରସା ) ।

ଶୂଳ ପୋତି ବସିଛି ବରାହ ମୃଗ ଖାଇ

ରାମ ସୀତା ଲକ୍ଷ୍ମଣ ପ୍ରବେଶ ହେଲେ ଯାଇଁ ।